TADEUSZ  patrz  JUDA TADEUSZ

TARZYCJUSZ

Wspomnienie 15 sierpień.

Młody, 10 letni Tarsycjusz żył w czasie prześladowań Decjusza w III wieku. Został zmasakrowany gdy nie chciał oddać Najświętszego Sakramentu, który niósł uwięzionym chrześcijanom.

Patron ministrantów, kleryków, robotników.

Obecnie w Polsce imię to nosi parę osób.

Pruszcz pisze o Nim opisując kościół dominikanów w Krakowie:

„Ten święty za honor przenajświętszego Sakramentu od pogan kijami i kamieniami zabity ... Na procesji corocznej między oktawą Bożego Ciała obok innych niesiona jest relikwia św. Tarsycego”.

Święty Tarsycjusz otoczony jest kultem w wielu kościołach jako patron ministrantów.

TEKLA

Wspomnienie 23 wrzesień.

Brak jest pewnych podstaw historycznych dla określenia św. Tekli, prawdopodobnie żyła w I wieku. Według pism apokryficznych miała towarzyszyć św. Pawłowi. Możliwe, że istniała jakaś wyróżniająca się chrześcijanka o tym imieniu. Ślady jej czci pochodzą z IV wieku. Kult rozwinął się na Wschodzie ale wcześnie dotarł też na Zachód Europy.

Patronka umierających, pomaga w chorobach oczu, chroni przed pożarem i przed zarazą.

Imię Tekla, poświadczone w XII wieku, było w Polsce znane i używane ale popularność jego od XIX wieku bardzo spada. Obecnie w Polsce imię należy do dość częstych.

Kult św. Tekli wyróżniał się wśród kultu innych świętych. Szczególne nabożeństwo do Niej wzrosło w XVIII wieku. Czczona była szczególnie w diecezjach warmińskiej, chełmińskiej i łomżyńskiej. W diecezji wrocławskiej była wymieniana w litanii do Wszystkich Świętych.

Pod wezwaniem św. Tekli jest 16 kościołów i kaplic, obchodzonych jest 10 odpustów dodatkowych. W 1914 roku było 9 kościołów pod jej wezwaniem. Św. Tekla jest przedstawiona na ok. 170 wizerunkach. Wybrane miejscowości przedstawiono w rozdziale 3.

Z imieniem Tekla wiąże się przysłowie:

W dzień św. Tekli będziemy ziemniaki piekli.

Od imienia Tekla pochodzą nazwy 21 miejscowości.

Jaśliska (Pr)

Wieś jest położona na południowy - wschód od Dukli przy szosie Tylowa - Komańcza. Była w posiadaniu biskupstwa przemyskiego. Do XVII wieku była ufortyfikowanym miastem broniącym drogi handlowej na Węgry.

Kościół pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej pochodzi z pierwszej ćwierci XVIII wieku. jest w nim obraz św. Tekli sprzed 1772 roku.

Dwa opisy podają rozbieżne daty przy równoczesnej zbieżności zaistniałego faktu. Doszczętnie płonie budynek plebanii w Jaśliskach. Ksiądz Wojciech Krupski umieszcza ten fakt w roku 1772. Napis na obrazie św. Tekli: „Ten obraz będący na ścianie plebanii po spaleniu onejże - nienaruszony w ogniu znaleziony został R.P. 1771.”

Fakt ten określano jako cudowny. Obraz staje się przedmiotem kultu. Świętą Teklę ogłoszono drugorzędną patronką parafii, sprowadzono jej relikwie a dzień 23 września poświęcony św. Tekli jest dniem odpustowym w parafii. Imię staje się w parafii bardzo popularne. Obraz ten odnowiono w 1948 roku.

W kościele znajduje się także feretron z pierwszej ćwierci XVIII wieku z obrazem dwustronnym śś. Katarzyny i Tekli, z w. XIX, w rzeźbionej ramie w kształcie winnej latorośli.

Obecnie kult św. Tekli nieco podupadł, lecz nadal jej święto jest uroczyście obchodzone w parafii.

Lublin

Kościół bernardynów pod wezwaniem św. Pawła (z XVI wieku). Kronika bernardynów podaje, że w roku 1762 jest (w kościele) ołtarz z obrazem św. Tekli cudownym. Przywiązany był do niego odpust zupełny nadany przez papieża Klemensa XIII. Obraz był przyozdobiony sukienką srebrną, było przy nim 29 wotów. W czasie powstania zostały ofiarowane Kościuszce.

W XVIII wieku działało tu bractwo św. Tekli. Z tego czasu pochodzą opisy cudów za przyczyną św. Tekli:

-         W roku 1762 Chrystian Noak wpadł w ciężkie kłopoty finansowe, z których w żaden sposób wyjść nie mógł. Rodzinie groziła pewna ruina. Do św. Tekli zaczęła rodzina odprawiać nowennę i stał się cud. Wuj Noaka z Wrocławia, Szymon, protestant który nienawidził Noaka za to, że z protestantyzmu przeszedł na wiarę katolicką, nagle zmienił się i Noakowi darował kilkadziesiąt tysięcy.

-         Wojciech Karski, 85 lat, od dwóch lat ciężko chory na nogi. Odprawił nowennę do św. Tekli, o kulach przybył do bernardynów, odprawił spowiedź, przyjął Komunię św., wysłuchał Mszy św. przed ołtarzem św. Tekli i uczuł się zdrowy. Kule zostawił przy ołtarzu 12 listopada 1768 r.

TEOBALD

Wspomnienie 21 maj.

Francuz, biskup, żył w X wieku. Być może był biskupem z Vienne. Gorliwy duszpasterz. Otaczała go cześć wiernych.

Imię Teobald jest poświadczone w XIII wieku, obecnie w Polsce należy do rzadkich.

Lokalne znaczenie miał kult św. Teobalda na terenach obecnej diecezji szczecińsko - kamieńskiej w XV i XVI wieku.

Znany był w XVIII wieku, tak pisze o nim kalendarz z tego okresu:

27 maja - św. Teobalda wyznawcy.

Teobald podczas głodu mąkę zrobił z piasku,
Aż zaraz między ludźmi pełno było wrzasku:
„Mąż to święty.” I prawdę ludzie powiedzieli,
Same dzwony dzwoniły, gdy umarł, słyszeli.

TEODOR ŻOŁNIERZ  (TEODOR Z EUCHAITY)

Wspomnienie 7 luty.

Żołnierz rzymski, żył w III/IV wieku. Jako dowód swojej wiary podpalił świątynię pogańską w Amasei. Został za to umęczony w Euchaicie.

Pomaga w walkach duchowych. Dawniej patron kawalerzystów.

Imię Teodor znane jest od czasów średniowiecznych, poświadczone od XIII wieku. Obecnie należy do dość częstych ale popularność jego maleje.

Pruszcz podaje, że relikwie św. Teodora znajdują się w katedrze wawelskiej i w kościele Mariackim w Krakowie. W wielu miejscowościach są jego relikwie, patrz rozdział 6.

Kościół pod jego wezwaniem znajduje się w Targowisku (Lb) oraz w Wojciechowie (Lb). W głównym ołtarzu jest obraz Adoracji Matki Bożej przez świętych Kajetana i Teodora. Pod wezwaniem Świętego jest również kościół z XVIII wieku w Kociszewie (Łd). We fromborskiej katedrze jest kaplica z XVIII wieku pod wezwaniem świętych Teodora i Amazji, oraz kaplica w Wołczynie (Kl). W roku 1914 były trzy kościoły pod tym wezwaniem. Wizerunek św. Teodora jest na drzwiach do chóru zakonnego w kościele reformatów w Pilicy (So). Jego obraz z XVIII wieku znajduje się w Przesmykach (Si).

Od imienia Teodor pochodzą nazwy 41 miejscowości.

TEODORA

Męczennica, III wiek, umęczona zapewne za prześladowań Dioklecjana.

Imię Teodora należy do imion dość częstych ale popularność jego bardzo się zmniejsza.

Obraz św. Teodory z drugiej połowy XIV wieku znajduje się w bocznym ołtarzu kościoła w Lubieniu (Lb). Jej obraz z XVIII wieku jest w Przesmykach (Si).

W Krakowie w kościele dominikanów jest gotycki relikwiarz św. Teodory z drugiej połowy XV wieku. Rozdział 6 podaje miejsca, gdzie odnotowano jej relikwie.

W Gdańsku w kościele Mariackim, była wśród kaplic jedna poświęcona szczególnej czci św. Teodory. Znajdował się w niej obraz Świętej, uważany i czczony jako cudowny. Miał być znaleziony w morzu. Protestanci znieśli kult.

TEOFIL

Wspomnienie 30 styczeń.

Dowódca floty w cesarstwie wschodnim w VIII wieku. Zagarnięty do więzienia odmówił przejścia na islam. Zamordowany przez Muzułmanów.

Imię Teofil, poświadczone od XV wieku, należy do grupy imion dość częstych, popularność jego spada.

Według Pruszcza relikwie św. Teofila miały znajdować się w kościele dominikanek „Na Gródku”
w Krakowie.

W Dubie (ZL) jest jego relikwiarz z XVIII wieku. W Starej Wsi (Pr) jest ołtarz św. Teofila. Brat zakonny namalował obraz Świętego z palmą męczeństwa w ręce. Drugi brat wykonał złoconą ramę z krzyżem i rozchodzącymi się promieniami. Nad mensą umieszczono klasycystyczny relikwiarz przysłany z Rzymu w 1827 roku. W Łodzi w kościele pod wezwaniem świętych Antoniego i Jana jest obraz św. Teofila z XVIII wieku przystrojony sukienką.

Od imienia Teofil pochodzą nazwy 19 miejscowości.

TERESA BENEDYKTA OD KRZYŻA (EDYTA STEIN)

Wspomnienie 9 sierpień.

Karmelitanka, uczona, męczennica, żyła w XX wieku. Edyta Stein (1891-1942) urodziła się w rodzinie żydowskiej we Wrocławiu. Po chrzcie wstąpiła do Karmelu przyjmując zakonne imiona Teresa Benedykta od Krzyża. Deportowana do obozu w Oświęcimiu, tam zginęła. Była wybitną filozofką, prowadziła studia filozoficzne pod kierunkiem Husserla, w pracach stosowała metodę fenomenologiczną.

Imię Teresa pojawia się w XVII wieku. popularność jego wzrasta po kanonizacji św. Teresy od Dzieciątka Jezus, było ono wówczas bardzo „modne”. Obecnie należy do grupy imion bardzo częstych.

Podczas Mszy św. beatyfikacyjnej (1.05.1987 r., w Kolonii) Papież Jan Paweł II powiedział w homilii: „Wśród błogosławionych mężczyzn i kobiet pozdrawiamy dzisiaj z głęboką czcią i ze świętą radością córkę narodu żydowskiego, bogatą w mądrość i męstwo. Wychowana w surowej tradycji Izraela, naznaczona życiem pełnym cnoty i umartwienia w zakonie, wykazała bohaterską postawę ducha w czasie swej drogi do obozu zagłady. Zjednoczona z ukrzyżowanym Panem dała swe życie „za prawdziwy pokój i za naród”.

Kanonizowana w Rzymie 11.10.1998 r.

Święta Teresa Benedykta była zaprzyjaźniona z filozofem profesorem Romanem Ingardenem. W 1968 roku Roman Ingarden wygłosił, na zaproszenie ks. kard. Karola Wojtyły, odczyt o świętej. W 1994 roku wydano zbiór listów Świętej do Romana Ingerdena z lat 1917 - 1938. W oparciu o tą korespondencję wystawiono spektakl „Spór o prawdę istnienia”. We Wrocławiu działa Towarzystwo im. Edyty Stein, posiada oddziały
w Warszawie, Poznaniu i Lublińcu.

Kościoły pod wezwaniem św. Teresy Benedykty znajdują się w Lublińcu Steblowie (Gl), Gdańsku Ujeścisko, Woli Taczewskiej w parafii Dąbrówka Nagórna (Ra) oraz w Koszwatach parafia Wacławy (Gd). kaplica pod jej wezwaniem jest w Bynowie w parafii Miłomłyn (El), Kulicach (Pe)oraz w Wilkowicach (Po).

Lubliniec (Gl)

Miasto jest położone na południowy zachód od Częstochowy. W XIII wieku osiedle, od połowy XVIII wieku pod panowaniem pruskim. Miasto pograniczne, przez pokolenia żyli tu zgodnie Polacy, Żydzi i Niemcy. W Lublińcu miał dom i sklep dziadek Edyty. Tu urodziło się pięcioro z dwunastu jego dzieci. Edyta, urodzona we Wrocławiu, wiele czasu (wakacje) spędzała w Lublińcu.

W domu jej dziadka znajduje się siedziba Towarzystwa im. Edyty Stein oraz Centrum Pojednania i Dialogu. Jest tu zaczątek muzeum Świętej, znajduje się tu jej portret. Towarzystwo rozwija ożywioną działalność, szczególnie akcentuje dialog polsko - niemiecko - żydowski.

TERESA LEDÓCHOWSKA

Wspomnienie 6 lipiec.

Polka, żyła w XIX wieku. Jest założycielką Zgromadzenia Sióstr Misjonarek św. Piotra Klawera - klawerianki. Młodość spędziła w Wiedniu, później przeniosła się do Lipnicy Murowanej. W czasie pobytu na dworze toskańskim w Salzburgu zapoznała się z misyjnymi problemami Afryki. Założyła poświęcone temu pismo, prowadziła akcje odczytowe. Kontynuowała akcję misyjną, zakładała domy misyjne. Sodalicja św. Piotra Klawera dla misji afrykańskich została założona w Wiedniu w 1902 roku, otwarto Dom Generalny w Rzymie, gdzie bł. Teresa zmarła 6. VIII 1902 r.

Beatyfikowana przez Pawła VI w roku 1975. W czasie uroczystości w Lipnicy Murowanej, po jej beatyfikacji, kardynał Stefan Wyszyński powiedział: „Chciejcie patrzeć na waszą Patronkę, która zajmowała się Murzynami w dalekiej Afryce, jako na kogoś bliskiego. Przecież żyła ona wśród was i pracowała stokroć ciężej i w gorszych warunkach, aniżeli wy dzisiaj, którzy korzystacie z maszyn rolniczych. Błogosławiona Maria Teresa jest nie tylko patronką Afrykanów ale patronką rolniczego ludu polskiego, wszystkich którzy wytrwali wierni ziemi ojczystej”.

Wkrótce po śmierci bł. Teresy zaczęły napływać do domu generalnego wiadomości o łaskach przypisywanych jej wstawiennictwu. Zwłaszcza misjonarze i Murzyni doznawali jej szczególnej opieki.

Kult Błogosławionej trwa nadal, modlą się o jej wstawiennictwo klawerianki. ich pierwszy dom powstał w 1937 roku w Krośnie nad Wisłokiem. W Lipnicy Murowanej do dawnych obchodów odpustowych bł. Szymona z Lipnicy włączono cześć bł. Teresy Ledóchowskiej. Dla uczczenia Jej beatyfikacji w 1976 roku w uroczystości uczestniczył Prymas kard. Stefan Wyszyński, kard. Karol Wojtyła i około 100 tysięcy wiernych.

Kościoły pod jej wezwaniem są w Muszynie (Ta), i w Grabowie (Wm) parafialne oraz filialne w Strwiążku w parafii Ustrzyki Dolne (Pr), w Białowąsie (KK) i w Korczowiskach (Rz). Kaplica znajduje się w Domu Sióstr Klaweriarek w Krakowie na Woli Justowskiej. W Muszynie jest jej figura z XX w.

TERESA OD DZIECIĄTKA JEZUS

Wspomnienie 1 październik.

Francuska, żyła w XIX wieku, karmelitanka. W wieku 15 lat wstąpiła do zakonu. Musiała tam znieść wiele upokorzeń i cierpień, przeżywała też chorobę swego ojca (matka zmarła w jej wczesnym dzieciństwie). Zaczęła chorować na płuca. Stale dążyła do Boga. Rosnące cierpienia fizyczne i duchowe kierowały ją do Mistycznego Ciała Chrystusa. Pragnęła stać się miłością w sercu Kościoła. Do świętości dążyła tzw. „małą drogą”, umniejszając się w myśl słów Chrystusa „Kto jest maluczki nich przyjdzie do mnie”.

Pomocna we wszystkich potrzebach, wspiera wszystkie prośby. Patronka misji i misjonarzy. Patronka kościelnych.

Kanonizacja Teresy od Dzieciątka Jezus przyczyniła się do popularyzacji imienia Teresa tak dalece, że imię to należy obecnie do bardzo częstych.

Kult jej rozpoczął się wkrótce po śmierci i objął szybko cały świat katolicki. Została ogłoszona doktorem Kościoła w 1997 roku. Kult jej jest powszechny, w większości kościołów są ołtarzyki z Jej wizerunkiem. Działają 4 tercjarskie instytuty życia zakonnego: Zgromadzenie Karmelitanek Dzieciątka Jezus, Zgromadzenie Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus, Zgromadzenie „Jedność” pod wezwaniem św. Teresy od Dzieciątka Jezus oraz świecki Instytut Terezjański. W Warszawie powstał Ruch Rodzin Nazaretańskich inspirowany duchowością terezjańską.

W parafiach w Lublinie, Radomiu, Wrocławiu, Warszawie i Zabrzu rozwinęły się inicjatywy szerzące jej duchowe przesłanie. W 1998 roku odbył się „Tydzień Duchowości” zorganizowany przez Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie.

Obrazy św. Teresy znajdują się w kościele kolegiackim, bazylice Najświętszej Maryi Panny i św. Marcina w Pułtusku (Pł), i w ołtarzu bocznym z XVII w., w polu głównym obraz z 1925 roku. Z tego samego roku obraz Świętej malowany we Lwowie znajduje się w kościele Nawrócenia św. Pawła, misjonarzy w Krakowie.

Pod wezwaniem św. Teresy od Dzieciątka Jezus jest 49 kościołów i kaplic, obchodzonych jest 17 odpustów dodatkowych. Ilość wezwań w poszczególnych diecezjach przedstawiono w rozdziale 4.2.

Chwałowice (Kt)

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1305 r., wówczas należała ona do parafii rybnickiej a w 1899 została przyłączona do Janikowic. W 1895 wybudowano kapliczkę ku czci Matki Bożej. W 1903 wybudoano tutaj kopalnię i miejscowość zaczęła się rozwijać, początkowo rozbudowano istniejącą kapliczkę, jednak wkrótce postanowiono o erekcji parafii (1925 r.).

Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus, dek. Rybnicki. Kościół został wzniesiony w 1926-28 pod wezwaniem św. Teresy od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza.

Zapewne nadanie tego wezwania nastąpiło pod wpływem kanonizaji św. Teresy, która miała miejsce właśnie w 1925 roku. Kult rozwijał się stopniowo, obecnie jest bardzo żywy. Odprawia się nowennę, obywa się perygrynacja obrazu Świętej po domach parafian. W Chwałowicach jest szczególny kul św. Teresy od Dzieciątka Jezus.

W kwietniu 2005 roku kościół parafialny został ustanowiony sanktuarium św. Teresy od Dzieciątka Jezus.

TERESA Z AVILLI (TERESA WIELKA, TERESA OD JEZUSA)

Wspomnienie 15 październik.

Hiszpanka, żyła w XVI wieku, karmelitanka, Dr Kościoła. Po wstąpieniu do karmelitanek przeżyła ciężki okres chorób a jednocześnie głębokich przeżyć mistycznych. Pod ich wpływem podjęła postanowienie działania na rzecz zreformowania zakonu, przywrócenia przestrzegania wszystkiego, co zabezpiecza głębokie życie kontemplacyjne. Zamierzenie swoje realizowała z trudem, natrafiając na sprzeciw władz kościelnych i zakonnych. Zreformowany przez Nią zakon o zaostrzonej regule przyjął nazwę karmelitanek bosych, a św. Teresa była założycielką wielu jego klasztorów. W tym samym czasie św. Jan od Krzyża i inni zakonnicy reformatorzy założyli klasztory karmelitów bosych. Św. Teresa, w krótkich okresach spokoju, poświęcała się twórczości literackiej. Powstały wówczas dzieła będące wyrazem jej przeżyć duchowych. Beatyfikowana
w 1614 r., kanonizowana w 1622 r.

Patronuje udoskonalaniu życia wewnętrznego, zaspakaja potrzeby duchowe. Pomaga w chorobach serca.

Kult św. Teresy jest związany z ośrodkami karmelitańskimi. Karmelitanki bose modlą się w 17 polskich klasztorach. O kulcie Świętej może świadczyć porzekadło spotykane w Wielkopolsce:

Święta Teresa trzy córki miała; jedna szyła, druga prała a trzecia przyrok (urok) odczyniała.

Związane są też z nią przysłowia:

Dobra Tereska, kto z nią nie mieszka.

Każda Teresa ma swe interesa.

                   Na świętą Teresę odziej się w bekieszę.

Pod wezwaniem Świętej jest 15 kościołów i kaplic, obchodzone są 3 odpusty dodatkowe. W 1914 roku było 6 kościołów pod jej wezwaniem. Przedstawiona jest na ok. 95 wizerunkach. Wybrane miejscowości przedstawiono w rozdziale 3.

Z imieniem Teresa związane są nazwy 37 miejscowości.

TERESA Z LISIEUX  patrz TERESA OD DZIECIĄTKA JEZUS

TERESA Z KALKUTY  patrz MATKA TERESA

TOMASZ APOSTOŁ

Wspomnienie 3 lipiec.

Święty Tomasz, zwany Didymos, był jednym z apostołów Chrystusa. Towarzyszył Mu, gdy wracał do Judei, aby odwiedzić chorego Łazarza i był świadkiem wskrzeszenia Łazarza (J. 11, 14-16). Jemu Chrystus powiedział w czasie Ostatniej Wieczerzy „Jam jest Drogą, Prawdą i Życiem” (J. 14, 5-6). Tomasz uwierzył w prawdę Zmartwychwstania dopiero gdy sprawdził obecność ran. Był obecny przy ukazaniu się Jezusa Zmartwychwstałego nad Jeziorem Tyberiadzkim.

Według tradycji św. Tomasz głosił Ewangelię wśród Medów, Persów i w Indiach, na terenach dzisiejszego Iranu. Został tam zabity.

Patron architektów, geodetów, robotników budowlanych, kamieniarzy, brukarzy, murarzy. Patron rzeźbiarzy, cieśli i stolarzy. Uważany jest także za patrona Indii.

Imię Tomasz występuje od czasów średniowiecznych, potwierdzone w XII wieku, było wówczas bardzo często spotykane. Obecnie również należy do imion bardzo częstych i popularność jego bardzo rośnie.

Najstarsze przedstawienie św. Tomasza Apostoła pochodzą z XIII, XIV i XV wieków. Świadczą one o dawnym kulcie Świętego.

Pod wezwaniem św. Tomasza Apostoła jest 14 kościołów i kaplic. Najokazalszy kościół jest w Nowym Mieście Lubawskim (To). W 1914 roku kościołów pod wezwaniem Świętego było 8.

Święty Tomasz Apostoł przestawiony jest na ok. 70 wizerunkach. Miniatura Jego znajduje się w Ewangeliarzu Kruszwickim z XII wieku. Przedstawiony jest na polichromi z XIII wieku w Mieronicach (Ki) i na polichromi z XIV wieku w Jasionej (Op) i Okoninie (To). Wybrane miejscowości przedstawiono w rozdziale 3.

Z osobą i dniem święta św. Tomasza Apostoła związane są przysłowia i powiedzenia:

Nie powiadaj Toma, co się dzieje doma.

Niewierny jak Tomasz.

Wolnoć Tomku w swoim domku.

Jaka pogoda Tomaszowa, taka będzie i majowa (dotyczy dnia 21 grudnia, w którym do roku 1969 jego święto było obchodzone).

Od imienia Tomasz pochodzą nazwy 106 miejscowości.

Zamość

Parafia św. Tomasza Apostoła została erygowana w 1600 roku. Kościół katedralny pw Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła pochodzi z XVI wieku, został przebudowany w XIX wieku.

Wystrój wnętrza renesansowy, znajdują się tu 4 obrazy ukazujące dzieje św. Tomasza Apostoła wykonane przez Tintorette, zamówione przez Jana Zamoyskiego w 1599 roku. Obrazy te są zawieszone na ścianie prezbiterium. W ołtarzu jest jeszcze piąty obraz tegoż malarza, przedstawiający św. Tomasza wyznającego: „Pan mój i Bóg mój”. A oto treść pozostałych:

1.      Św. Tomasz świadkiem, jak Chrystus otrzymuje wiadomość o śmierci Łazarza.

2.    Chrystus wśród Apostołów po Ostatniej Wieczerzy.

3.     Św. Tomasz w Indiach.

4.    Śmierć św. Tomasza.

Święty Tomasz był przedstawiony w herbie Zamościa umieszczonym na pieczęci kościelnej z 1580 roku.

TOMASZ BECKET (TOMASZ Z CANTERBURY)

Wspomnienie 29 grudzień.

Anglik, żył w XII wieku, arcybiskup. Po przyjęciu święceń i ukończeniu studiów zaprzyjaźnił się
z królem, został jego kanclerzem. Mianowany arcybiskupem Cantenbury zrzekł się kanclerstwa i poświęcił się sprawom arcybiskupstwa, trosce o biednych a również studiom teologicznym. Strzegąc niezwisłości Kościoła, jego ścisłej łączności ze Stolicą Apostolską, popadł w konflikt z królem. Został przez popleczników króla zamordowany w katedrze, w czasie odprawiania nieszporów. W Jego śmierci widziano analogię do męczeństwa biskupa Stanisława Szczepanowskiego.

Kult św. Tomasza Kantuaryjskiego przychodzi wraz z cystersami. Czcił go w XIII wieku wrocławski biskup Tomasz, który w 1288 roku założył w Raciborzu (Op) kolegiatę pod jego wezwaniem. Była w Raciborzu też pod tym wezwaniem kaplica zamkowa.

Pod wezwaniem Świętego są kościoły parafialne w Targowisku (Lb) i w Sulejowie (Ra) oraz filialne w Strzyżewie Kościelnym (Gn), w Raciborzu (Op), w Jankowicach (Sa) i Będzinie (So). W 1914 roku było takich kościołów 4.

W archikatedrze krakowskiej jest kaplica św. Tomasza Kantuaryjskiego. Obrazy Świętego znajdują się w Kraśniku (Lb), Sulejowie Podklasztorze z XVII wieku w polu głównym ołtarza bocznego oraz 2 rzeźby z XVIII wieku w ołtarzu głównym i na ambonie. Polichromia z XVIII wieku z postacią św. Tomasza Kantuaryjskiego jest w Chwalęcinie (Wm).

TOMASZ Z AKWINU

Wspomnienie 28 styczeń.

Włoch, żył w XIII wieku, dominikanin, Dr Kościoła. Po studiach, mimo oporu rodziny wstąpił do dominikanów. Jako profesor teologii wykładał na paryskiej Sorbonie oraz w innych miastach europejskich. Pełnił także funkcję kaznodziei na dworze papieskim i w Neapolu dla dominikanów. Wywarł ogromny wpływ na ukształtowanie zachodniej myśli chrześcijańskiej. Jego wiekopomne dzieła to „Summa teologiczna”, „Summa przeciw poganom”, „Wykład Ewangelii”. Przez wiele wieków filozofia chrześcijańska tzw. tomizm oparta była na myśli Tomasza z Akwinu. Kanonizowany w 1323 roku.

Opiekun wstydliwości, wiedzy, szkół wyższych, studentów. patron teologów, księgarzy. Chroni przed piorunami i szkodami po burzy. Dawniej patron producentów ołówków.

Zakony szerzą w wiekach XV i XVI kult swoich pierwszych kanonizowanych, tak też rozszerzał się kult św. Tomasza z Akwinu. W XVII wieku teatry jezuickie wystawiały dramat o św. Tomaszu z Akwinu.

W Lublinie u dominikanów było bractwo Paska Czystości św. Tomasza z Akwinu.

Święty jest przedstawiony na ok. 58 wizerunkach. Najwcześniejsze wyobrażenie jest na kielichu z XIV wieku, który jest w katedrze poznańskiej. Wybrane miejscowości przedstawiono w rozdziale 3.

Warszawa

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa (Krakowskie Przedmieście 52).

Kościół pochodzi z XVII wieku, był kościołem karmelitów bosych. W XVIII wieku był tu kult św. Tomasza z Akwinu.

„Dysputy odbywały się publicznie w kościele a konkluzje pospolicie „z wielkim aplauzem” przyjmowane, starszyzna zakonna zawsze komuś z panów albo biskupów według staropolskiego zwyczaju poświęcała. Sławna była np. dysputa ofiarowana publicznie w kościele dnia 22 kwietnia 1763 roku Wojnarowskiemu staroście mirhorodzkiemu i Wyhowskiemu starościcowi wieletyckiemu. Innym razem całe kolegium karmelickie obchodziło pamiątkę św. Tomasza z Akwinu, który był „słowem bożej myśli”. I ta cześć dla świętego Tomasza z Akwinu ponawiała się ciągle: pamięć świętego męża obecną zawsze była karmelitom warszawskim, kiedy potem jeszcze w lat kilkanaście i kilkadziesiąt księża tutejsi przybierali imię tego patrona i drukowali np. dzieło czterotomowe „Cud miłości boskiej ku narodowi ludzkiemu największy, przez W.O. Tomasza z Akwinu od św. Ignacego karmelitów bosych konwentu warszawskiego przeora” (1779 r.).

TOMASZ Z VILLANUOVA

Wspomnienie 8 wrzesień.

Biskup, augustianin, żył w XV/XVI wieku. Urodzony w Hiszpanii, po ukończeniu studiów wstąpił do augustianów. Był tam wykładowcą teologii, piastował też zaszczytne stanowiska. Powołany został na biskupa Walencji. Gorliwością w spełnianiu obowiązków zyskał sobie miano apostoła Hiszpanii. Był też przykładem prostoty i pobożności. Kanonizowany w 1658 r.

Parafia w Castel Gandolfo ma Go za swego patrona.

Kościół pod wezwaniem św. Tomasza z Villanouva z 1912 roku jest w Jabłoni (Si), fundował go Tomasz Zamojski. Obraz Świętego z XVIII wieku jest w kościele poaugustiańskim w Wieluniu (Cz), a w Krakowie w kościele śś. Katarzyny i Małgorzaty relikwiarz Świętego w kształcie monstrancji z XVIII wieku i w ołtarzu głównym z XVII wieku Jego rzeźba.

TORELIUSZ

Wspomnienie 16 marzec.

Hiszpan, pustelnik w Toskanii, XIII w. Żył w samotności oddany radykalnym umartwieniom.

Obecnie w Polsce imię to nie występuje.

Jest otoczony kultem u bernardynów i franciszkanów.

Obraz Świętego z XVIII wieku jest w Brennej (BŻ).

TROFIM Z ARLES

Wspomnienie 29 grudzień.

Żył prawdopodobnie w III wieku i był pierwszym biskupem Arles. Niektórzy uważali go za ucznia Apostołów, ale przybył tam dopiero w III wieku.

Imię Trofim należy do imion nielicznych i staje się coraz rzadsze.

W Bidzinach (Ki) Święty jest przedstawiony wraz ze św. Liberym i tekstami modlitw na malowidle naściennym z 1725 roku.

TRZEJ KRÓLOWIE

Wspomnienie 6 styczeń.

Ewangelia Mateusza podaje, że ze wschodu kierowani gwiazdą przybyli Mędrcy, by oddać pokłon nowonarodzonemu Królowi Żydowskiemu i ofiarować mu bogate dary: złoto, kadzidło i mirrę (Mt 2,1-12).

Tradycja średniowieczna określa ich jako Trzech Króli, gdyż z uwagi na bogate dary, musieli to być ludzie możni. Nadaje też im imiona: Kasper, Melchior i Baltazar.

W Polsce imię Kacper występuje dość licznie, pozostałe obecnie nie są używane.

Kult Trzech Króli w Polsce szerzył się już od średniowiecza o czym świadczy wiele wizerunków, począwszy od XIV wieku.

Ze świętem Trzech Króli związany jest zwyczaj święcenia kadzidła i kredy, po powrocie z kościoła kadzidło pali się w domu a kredą pisze się na drzwiach wejściowych litery K+M+B+ rok (nowy). W kościołach urządzane są szopki, gdzie prócz figurek Świętej Rodziny są zawsze figurki Trzech Króli, a szopki są atrakcją nie tylko dla najmłodszych.

Pod wezwaniem Trzech Króli są kościoły parafialne w Kolnie (Wm), Pietrzwałdzie (Wm) a w Dłutowie (Łd) są współpatronami. Kościoły filialne i kaplice są w Starej Wsi (Pr), w Kliczkowie (Le), i w Radostowie (Le). Wybrane miejscowości wyróżniające się posiadaniem szczególnie cennych wizerunków Trzech Króli podano w rozdziale 3. 

TYMOTEUSZ

Wspomnienie 26 styczeń.

Męczennik, żył w I/II w. Pochodził z Lystry w Grecji, nawrócił się w czasie pobytu tam św. Pawła, który wybrał go na swego towarzysza w podróżach apostolskich i powierzał mu trudne niejednokrotnie misje. Św. Tymoteusz był świadkiem pierwszego uwięzienia św. Pawła w Rzymie, towarzyszył mu także w czasie ostatniej podróży misyjnej. Uczeń św. Pawła, adresat jego 2 Listów.Według tradycji resztę życia spędził w Efezie jako biskup i tam w czasie prześladowań za Trajana został ukamienowany.

Pomaga przy bólach żołądka.

Imię Tymoteusz na początku XI wieku nosił drugi biskup poznański. Obecnie należy ono do imion dość częstych, popularność jego rośnie.

Kościół pod wezwaniem św. Tymoteusza jest w Białężynie (Gn), w 1914 roku był również 1 kościół pod tym wezwaniem. Przedstawiony jest w Kłoczewie (Si) na polichromii z drugiej połowy XVIII wieku wraz ze św. Pawłem.

TYTUS

Wspomnienie 26 styczeń.

Żył w I/II w. Najprawdopodobniej pochodził z okolic Antiochii Syryjskiej. Ochrzczony przez św. Pawła, należał do jego ukochanych uczniów. Był adresatem Listu św. Pawła, który mianował go biskupem – metropolitą Krety. Dawniej sądzono, iż poniósł śmierć męczeńską za cesarza Domicjana; dzisiaj jednak Kościół czci go jako wyznawcę, a nie męczennika.

Imię Tytus jest poświadczone w źródłach historycznych od XV wieku, obecnie należy do rzadkich.

TYTUS BRANDSMA

Wspomnienie 26 lipiec.

Holender, męczennik, żył w XIX/XX wieku, karmelita bosy. Kierował katedrą filozofii i historii mistyki na uniwersytecie w Nijmegen. Gdy Niemcy wkroczyli w 1940 roku do Holandii bronił szkół katolickich i sprzeciwiał się wydalaniu z nich dzieci żydowskich. Został uwięziony w Dachau i tam zabity zastrzykiem fenolu. Beatyfikowany 3 listopada 1985 przez Ojca Świętego Jana Pawła II.

Obraz jego znajduje się w kościele karmelitów bosych w Krakowie. Spotkać tam można wiernych modlących się przed tym obrazem.