~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Jacek i Maria Łempiccy
~~~~~~~~~~~~~~~

Święci w Polsce i ich kult
w świetle historii
powrót do strony głównej

Rozdział 3
CHARAKTERYSTYKA MIEJSC I PRZEDMIOTÓW KULTU
UZUPEŁNIENIE ROZDZIAŁÓW 2 i 4 DLA WYBRANYCH ŚWIĘTYCH



        Dla licznie i bardzo licznie występujących świętych wybrano miejscowości, kościoły (przeglądając Katalogi Zabytków Sztuki w Polsce), w których występuje co najmniej jedna cecha:
-         wizerunek jest umieszczony w ołtarzu głównym;
-         jest odrębny ołtarz lub kaplica poświęcona czci świętego;
-         wizerunek jest (był) przybrany sukienkami;
-         przy wizerunku są wota;
-         w kościele jest więcej niż jeden wizerunek świętego;
-         wizerunek jest szczególnie zabytkowy.

E

ELŻBIETA

Miejscowość

Diec.

Kościół

Ołtarz / miejsce

Wezwanie

Wizerunek

Kult / Uwagi / Inne

1

2

3

4

5

6

7

Dzierzgoń

Eb

Kł par Św. Trójcy i św. Katarzyny, w. 14, 18, 20

 

 

 

W 19 w. kł w Dzierzgoniu był celem pielgrzymek w święto Nawiedzenia NMP.

Markowice

Gn

Kł par Nawiedzenia NMP i d. klasztor karmelitów, w. 17, 18, 19, 20

Oł. gł. 1765, kolumnowy, w górnej kondygnacji

 

Obraz Nawiedzenia, późnobarokowy ok. 1765, silnie przemalowany;
Obraz Nawiedzenie, rokokowy w bogato rzeźbionej ramie;

(z rzeźbami, obrazami)

(być może z poprzedniego ołtarza głównego, wyk. 1763)

Kalisz

Kl

Kł Nawiedzenia NMP jezuitów, w. 16-17, 20

Oł. gł. sprzed poł. w. 18, z rzeźbami

 

Obraz Nawiedzenie NMP, w. 19;

 

Kraków

Kr

Kł par NMP, bazylika Mariacka

Witraż, ok. 1370
Stalle, w. 16
Kaplica św. Michała Arch.

 

Nawiedzenie św. Elżbiety;
Płaskorzeźba Nawiedzenie św. Elżbiety;
Obraz Nawiedzenia;



(stalle 2 poł. w. 15, zaplecki z 1 poł. w. 17 z obrazami)

Kraków

Kr

Kł św. Franciszka z Asyżu i klasztor franciszkanów,

 

 

Obrazy: Św. Rodzina z śś. Elżbietą i Janem Chrzcicielem, zapewne z 1 poł. w. 17; Śmierć św. Elżbiety i cudowne karmienie św. Jana Chrzciciela przez aniołów, w tle zabójstwo Zachariasza, z 1 poł. w. 17; Zwiastowanie ze sceną Nawiedzenia w tle, w. 17;
Rzeźba św. Elżbieta, późnorenesansowa z w. 16/17, konserwowana 1968;

 

Kraków

Kr

Kł śś. Augustyna i Jana Chrzciciela oraz klasztor norbertanek

Oł. gł. w. 18, w zwieńczeniu
w niszy po bokach

 

Obraz św. Elżbiety, mal. 1876 przez Wł. Łuszczkiewicza;
płaskorzeźba św. Jana Chrzciciela w otoczeniu Św. Rodziny i św. Elżbiety, wyk. ok. 1777;

Relikwiarz późnobarokowy z przełomu w 18/19, zdobiony sztucznymi kwiatami, prostokątny z plakietkami woskowymi przedstawiającymi śś. oraz miedziorytem ze św. Elżbietą.

Tłuczań

Kr

Kł par Nawiedzenia NMP, w. 20

 

 

Obraz Nawiedzenia N P Maryi z dwiema Świętymi, na desce ze złotym tłem; u dołu klęczące postacie fund. z h. oraz data 1513; (spalony 1943, reprodukcja wg zachowanej na plebanii fotografii - na jej podstawie i barwnej litografii Pruszyńskiego wykonany ostatnio nowy obraz do ołtarza głównego);

Przy obrazie są wota. Dawny kult MB, sięgający zapewne 17 w. W 19 w. obraz notowano jako cudowny, na odpusty przychodziły grupy pątnicze, obraz był przystrojony srebrnymi sukienkami. Mówiono o uproszonych tutaj łaskach. Kult ożywiony w drugiej połowie 20 w. Jest pieśń do MB Tłuczańskiej.

Krzemienica

Ło

Kł par św. Jakuba, w. 16

Oł. b. 2 poł. w. 17, z obrazami

 

Obraz św. Elżbiety z końca w. 17;

(też śś. Józefa i Zachariasza)

Bąków

Op

Kł par NMP, w. 16, 20

W oł. gł. tryptyk MB 2 poł. w. 14, na skrzydle

 

Postać św. Elżbiety;

Tryptyk gotycki rzeźbiony z mal. skrzydłami, 2 poł. w. 14, predella z datą 1601 (kwatera innego tryptyku); po bokach 12 apostołów; na skrzydłach: śś. dziewice, męczennice.

Niemodlin

Op

Kł par NMP, w. 14-15, 16, 17-18, 19

W oł. b. 2 poł. w. 18, z rzeźbami

 

Płaskorzeźba Nawiedzenia;

 

Stary Paczków

Op

Kł par Wszystkich Świętych, w. 15, 19

W neogotyckim oł. gł.

 

Rzeźbiony środek tryptyku MB z 1494, w otoczeniu śś. Zachariasza i Elżbiety;

Scena Koronacji NMP pośrodku, otoczona przez 8 trójosobowych grup, w których środkowe postacie przedstawiają aniołów, boczne świętych.

Szczepanek

Op

Kł fil. Nawiedzenia NMP, wzniesiony w. 17

W oł. gł. 2 ćw. w. 18, z rzeźbami

 

Obraz Nawiedzenie;

Kł zbudowany w Nowej Polskiej Wsi, na obecnym miejscu od 1962.

Niedamowo

Pe

Kł par św. Mikołaja, w. 20

Oł. gł. ok. 1630, w predelli

 

Obraz Nawiedzenie św. Elżbiety, na desce 1 poł. w. 17;

(oł. z kolumnami, rzeźbami, obrazami)

Szczodrowo

Pe

Kł par śś. Szymona i Judy Tadeusza, w. 15, 17, 18, 19, 20

Oł. b. ok. 1640, w polu środkowym

 

Obraz Nawiedzenie św. Elżbiety, w. 19;

(z kolumnami, rzeźbami)

Mączniki

Po

Kł par św. Wawrzyńca, w. 17/18

Oł. gł. 1 ćw. w. 17, w formie tryptyku

 

Obraz Nawiedzenie NMP z 2 poł. w. 16, przemalowanymi;

 

Połajewo

Po

Kł par św. Michała Arch., w. 17-18, 20

W nowym oł. b. tryptyk z 1572

 

Scena Nawiedzenia NMP, na skrzydle;

(w polu środkowym Pokłon Pasterzy)

Rydzyna

Po

Kł par św. Stanisława, w. 18, 20

 

 

Obraz Nawiedzenia NMP, kopia w. 18, o cechach ludowych, zaginionego (1939-45), późnogotyckiego obrazu z kościoła w Kłodzie;

Kilka tabliczek wotywnych m. in. ze sceną Nawiedzenia w. 18 (zapewne z kościoła w Kłodzie).

Leżajsk

Pr

Kł par NMP i klasztor bernardynów, w. 16-17, 19, 20

Polichromia
Oł. b. z rzeźbami
w polu środkowym
w zwieńczeniu




Kaplica MB – ołtarz ok. 1679, kolumnowy z rzeźbami

 

Nawiedzenie św. Elżbiety, mal. 1757;
rzeźba św. Elżbiety;
Obraz św. Elżbieta, mal. ok. 1650;
Obraz z przedstawieniem sceny Uwięzienia św. Elżbiety, mal. 1630;
Obraz św. Elżbieta, barokowy, po 1630, mal. na desce, we współczesnych ramach;
Rzeźba św. Elżbiety (też Joachima i Józefa i Anny);

Obraz Nawiedzenie św. Elżbiety z 1875;

(w nawie głównej na ścianach)

(kopia z 1907 pierwotnego ołtarza fund. 1630)

(pierwotnie zapewne w ołtarzu)

Osiek

Sa

Kł par św. Stanisława, w. 19

Ołtarz w kaplicy, 1 ćw. w. 17, z obrazami w polach b.
w polu głównym

 

Obraz Nawiedzenia, całkowicie przemalowany;

rzeźba Nawiedzenia NMP, późnogotycka z końca w. 15;

W. 17-18 istniał kościółek cmentarny Nawiedzenia NMP, ołtarz w kaplicy zapewne z tegoż kła.

Sandomierz

Sa

Kł katedralny NMP, pokolegiacki, w. 12-13, 14-15, 16, 17, 18, 19, 20

Polichromia 1 poł. w. 15, ruska

 

Scena Nawiedzenia;

Obraz Nawiedzenie, kopia carravagionisty z w. 17;

(wyk. przez malarzy kręgu włodzimiersko halickiego)

Bardo Śl.

Sd

Kł par Nawiedzenia NMP, w. 17-18, 20

W oł. gł. po 1715, z rzeźbami

 

Obraz Nawiedzenia NMP, olejny na płótnie, barok, 1705, sygn.;

 

Górki

Si

Kł par św. Wojciecha, w. 16-17, 19, 20

Oł. b. w. 17/18, w polu głównym
w zwieńczeniu

 

Obraz Nawiedzenia 1891, sygn.;

Obraz Nawiedzenia w. 18;

(z rzeźbami i obrazami)

Seroczyn Siedlecki

Si

Kł par Nawiedzenia NMP, w. 20

W oł. b. z 3 ćw. w. 18

 

Obraz Nawiedzenie NMP, sygn. przed 1804;

z dwoma relikwiarzami w formie piramid (główny w kle z w. 18),

Iwkowa

Ta

Kł NMP, cmentarny, w. 15

Oł. gł. barokowy, w polu środkowym

 

Rzeźby grupy Nawiedzenia (z dwiema figurami gotyckimi pocz. w. 16);

 

Koło

Kł Nawiedzenia NMP bernardynów, w. 18, 20

W oł. gł. z 4 ćw. w. 18

 

Rzeźba Nawiedzenia;

Ołtarz kolumnowy, w zwieńczeniu arkadowe przeźrocza

Sątopy

Wm

Kł par św. Jodoka, w. 14- 16, 17, 19, 20

Na mal. skrzydłach tryptyku św. Jodoka z 1515

 

Scena Nawiedzenia NMP;


Rzeźba św. Elżbiety, rokokowa;

(po konserwacji w 1953 przekazany do Muzeum w Olsztynie)

Święta Lipka

Wm

Kł Nawiedzenia NMP, bazylika, w. 17-18, 19, 20

Polichromia wyk. 1722-37 (M. Meyer)
Oł. gł. 1711-14, w górnej kondygnacji

 

Scena Nawiedzenia, przedstawiony jest Zachariasz i w głębi św. Józef;
Obraz Nawiedzenia św. Elżbiety, mal. Piotr Kolberg;



(kolumnowy z rzeźbami, obrazami)

Dobrzykowice

Wr

Kł fil. NMP, w. 18, 20

W oł. b. rokokowym ok. 1757

 

Obraz Nawiedzenia św. Elżbiety, olejny na płótnie;

 

Małujowice

Wr

Kł par św. Jakuba, w. 14-15/16, 17, 18, 20

Portal zach. we wieży w. 14

 

Płaskorzeźba Nawiedzenia;

(z płaskorzeźbami śś.)

Wrocław

Wr

Kł par NMP zw. „Na Piasku”

Tryptyk MB, pocz. w. 16, na rewersach skrzydeł
Tryptyk MB, ok. 1490, na skrzydłach

 

Nawiedzenie św. Elżbiety;


Mal. scena Nawiedzenia;

(rzeźbiony, skrzydła malowane)

Wożuczyn

ZL

Kł par Nawiedzenia NMP, w. 18, 19, 20

Oł. gł. 1 poł. w. 18 w polu środkowym

 

Obraz Nawiedzenia, w. 17/18 w srebrnych, pozłacanych sukienkach i koronach barokowych pocz. w. 18;

(z okazałym szczytem ze spływami wolutowymi, z kolumnami i rzeźbami), U góry obrazu 2 aniołki, trzymające wstęgi z napisami dot. Nawiedzenia.

powrót do strony głównej

ELŻBIETA Z TURYNGII

Miejscowość

Diec.

Kościół

Ołtarz / miejsce

Wezwanie

Wizerunek

Kult / Uwagi / Inne

1

2

3

4

5

6

7

Nowy Korczyn

Ki

Kł par Św. Trójcy i śś. Wawrzyńca i Elżbiety, w. 16-17

W dolnej części fasady wnęki z rzeźbami

+

Rzeźba św. Elżbiety;

 

Kraków

Kr

Kł św. Bernardyna ze Sieny i klasztor bernardynów

W oł. b. z w. 18
Feretron 2 poł. w. 19, w nim

 

Obraz św. Elżbiety 2 poł. w. 19;
Obraz św. Elżbiety z 2 poł. w. 19, w drewnianej, złoconej sukience;

 

Trybsz

Kr

Kł par św. Elżbiety Węgierskiej, w. 16, 17, 20

 

+

Obraz św. Elżbiety, mal. na desce, w. 16;

Patrz rozdział 2.
(pierwotnie tryptyk w głównym ołtarzu starego kościółka)

Bełżyce

Lb

Kł par Nawrócenia św. Pawła, w. 17-18, 19, 20

Oł. b., pocz. w. 18, w polu środkowym

 

Obraz św. Elżbiety ok. poł. w. 18;

 

Opole Lubelskie

Lb

Kł par NMP i d. klasztor pijarów, w. 17, 18, 19, 20

Oł. b. po poł. w. 18, w polu środkowym

 

Obraz św. Elżbiety, mal być może przez Szymona Czechowicza;

(po bokach ołtarza rzeźby)

Klucz

Op

Kł par św. Elżbiety Turyngskiej, w. 18

W oł. gł. poł. w. 18, w polu środkowym

+

Rzeźba św. Elżbiety Turyngskiej rozdzielającej jałmużnę;

Już w XIII wieku był tutaj kościół pod wezwaniem św. Elżbiety z Turyngii.

Nysa

Op

Kł śś. Piotra i Pawła, seminaryjny w. 15, 18, 20

W oł. z ok. 1730
Ołtarz w kaplicy jw.

 

Obraz św. Elżbiety;
Rzeźba św. Elżbiety;

(w kaplicy, kolumnowy z rzeźbami)

Lichnowy

Pe

Kł par św. Jadwigi, w. 19

 

 

Obraz św. Elżbiety udzielającej jałmużny, w. 16/17, mal. na desce, z metalową koroną rokokową, w ozdobnej ramie rokokowej 2 poł. w. 18;

(z oł. gł. poprzedniego kościoła z w. 16 przemalowywany, m. i. 1839) Przystrojenie obrazu świadczy o dawnym kulcie św. Elżbiety.

Lechlin

Po

Kł par św. Stanisława bpa, w. 19, 20

W nowym oł. gł. rzeźby z w. 17 i 18

 

Rzeźba św. Elżbiety, w. 18;

 

Kraszewo

Wm

Kł par św. Elżbiety, w. 17-18, 19

Polichromia z 1726,

W oł. gł. z ok. 1800

+

Postać św. Elżbiety (i Rocha);
Sceny z życia św. Elżbiety z Turyngii;
Obraz św. Elżbiety 2 poł. w. 19;

na ścianie bocznej,
na ścianie tęczowej

Wrocław

Wr

Kł archikatedralny św. Jana Chrzciciela

Kaplica św. Elżbiety z w. 17/18, w oł.
Polichromia, sceny
Kaplica śś. Piotra i Pawła – w oł. z 1718

 

Rzeźba św. Elżbiety, marmur 1682;

Śmierć Świętej, Cuda przy Jej trumnie;
Rzeźba św. Elżbiety;

(aniołki trzymają atrybuty jej gorliwości i miłosierdzia)
(w
kaplicy mal. 1684)
Relikwiarz św. Elżbiety, metal złocony, neogotyk, koniec w. 19.

Wrocław

Wr

Kł bazylika św. Elżbiety, w. 14-15, 20

 

+

Obraz Widok kościoła św. Elżbiety, olej na płótnie, barokowy, po 1649;

W VI 2003 kł otrzymał tytuł Bazyliki, jako jedyny kł garnizonowy na świecie.

powrót do strony głównej

ERAZM

Miejscowość

Diec.

Kościół

Ołtarz / miejsce

Wezwanie

Wizerunek

Kult / Uwagi / Inne

1

2

3

4

5

6

7

Rożyńsk Wielki

Kł par św. Szczepana, w. 19, 20

 

 

 

Od przełomu 16 i 17 w. był tu kult św. Erazma. Dawny kult św. Erazma. W czasie reformacji ludność przyjęła luteranizm, ale zachowała kult św. Erazma. W 13 w. kł uniknął spalenia przez Tatarów, ewangelicy - Mazurzy uznali to za cud św. Erazma i tłumnie nawiedzali kł w uroczystość Przemienienia Pańskiego.

Gniezno

Gn

Kł archikatedralny NMP, w. 10-11, 14-15/16, 17-19, 20

 

 

Obraz Męczeństwo św. Erazma, koniec w. 18;

Relikwiarz św. Erazma rokokowy.

Kraków, Więcławice Stare

Kr

Kł par św. Jakuba, w. 18, 19, 20

Tryptyk 1477, mal. na desce, po stronie wewn. ze złotymi tłami, na skrzydłach postacie śś.

 

Postać św. Erazma;

(w obrazie środkowym pierwotnie św. Mikołaj na tronie ze śś. Szczepanem i Wawrzyńcem, przemalowany na Św. Trójcę)

Bogacica

Op

Kł par Św. Trójcy, w. 18, 19, 20

Oł. gł. z końca w. 17, architektoniczny z bogatą dekoracją snycerską i rzeźbami

 

Rzeźba św. Erazma;

Ołtarz przeniesiony po sekularyzacji 1810 z kła franciszkanów w Namysłowie, odnawiany 1908-9 oraz 1943;

Warszawa

Wa

Kł św. Marcina

W kaplicy MB

 

Rzeźba św. Erazma, kopia późnogotyckiej rzeźby z pocz. w. 16 wyk. przed 1938; (na wystawę sztuki gotyckiej w Muzeum Narodowym w Warszawie w 1938)

Rzeźby były związane z pracownią ołtarza św. Wolfganga w Toruniu, spłonęły w 1944.

Warszawa

Wa

Kł św. Anny, rektorski

 

 

 

W 18 w. był tu czczony św. Erazm.

Wrocław

Wr

Kł par NMP zw. „Na Piasku”

Tryptyk MB, ok. 1490, na skrzydłach

 

Mal. postać św. Erazma;

(tryptyk rzeźbiony, skrzydła malowane)


powrót do strony głównej

KRAKÓW 2008
~~~~~~~~~~~~~~~