DAMIAN  patrz też  KOSMA I DAMIAN

Obecnie imię Damian należy w Polsce do dość częstych a popularność jego rośnie.

Obrazy świętych Damiana i Kosmy z XVIII wieku znajdują się w Hrubieszowie (ZL) oraz w katedrze we Włocławku.

DANIEL BROTTIER

Wspomnienie 28 luty.

Fancuz, kapłan, misjonarz, XIX/XX w. Po święceniach kapłańskich uczył w szkole. Potem wstąpił do Zgromadzenia Ducha Świętego pod opieką Niepokalanego Serca Maryi i udał się do Afryki jako misjonarz. Po powrocie w dalszym ciągu wspomagał misje. W czasie wojny był kapelanem bardzo poważanym przez żołnierzy. Następne lata spędził jako przełożony wielkiego sierocińca. Beatyfikowany w 1984 r.

W Chojnicach (Pe) znajduje się kościół pod wezwaniem Chrystusa Króla i bł. Daniela Brottiera.

DANIEL SŁUPNIK

Wspomnienie 11 grudnia.

Urodzony w Syrii, V w., mnich. Po pobytach w klasztorach i po podróżach, w trakcie których odwiedzał najsłynniejszych pustelników, poszedł w ślady św. Symeona Słupnika. Schronił się na szczyt kolumny w Konstantynopolu, gdzie spędził 33 lata.

Imię spotykane dość często w pierwszych wiekach chrześcijaństwa w Polsce poświadczone od XIII wieku. Obecnie także jest dość często spotykane, a popularność jego rośnie.

Wizerunek jego z XVIII w. przedstawiający św. Daniela wśród braci reformatów znajduje się w kościele reformatów w Wieluniu (Cz). Figura jego jest na tabernakulum z XVIII w. w Gidlach (Cz) - św. Jacek i św. Daniel podtrzymują monstrancję z figurką Matki Bożej Gidelskiej.

DARIA

Wspomnienie 25 październik.

Męczennica rzymska, w. III. Według legendy spisanej w VII wieku Daria i jej małżonek Chryzant pochodzili ze szlachetnych rodów. Daria przyjęła chrzest pod wpływem męża stając się gorliwą chrześcijanką. Oboje nawrócili wielu pogan. Ponieśli śmierć męczeńską za cesarza Waleriana, zostali zakopani żywcem w dole.

Pruszcz pisze, że relikwie św. Darii znajdowały się w Krakowskim kościele pw św. Mikołaja.

Brak danych o kulcie św. Darii w Polsce, jednak imię to jest bardzo popularne i nosi je wiele osób.

DEMETRIUSZ patrz DYMITR

DIONIZY

Wspomnienie 9 października.

Święty, biskup, męczennik. Przybył do Galii w III w. Był pierwszym biskupem Paryża. Stał się ofiarą prześladowań za Waleriana.

Chroni przed wścieklizną, był patronem strzelców.

Imię jego jest obecnie rzadko spotykane. Było poświadczone w XIII w., używała tego imienia drobna szlachta mazowiecka, by odróżnić się od ludności chłopskiej.

Są bardzo wczesne ślady kultu św. Dionizego w Polsce. Legendarne ujęcie postaci Świętego podał Piotr Skarga. Według Pruszcza relikwie św. Dionizego były w kościele śś. Ap. Piotra i Pawła w Krakowie.

Opublikowany w kalendarzu z XVIII w. czterowiersz łączy postaci dwóch świętych Dionizego biskupa, który według legendy niósł swą obciętą głowę i św. Dionizego Areopagity, który jest znany z Dziejów Apostolskich, jako Ateńczyk nawrócony przez św. Pawła po jego mowie w Areopagu, - ale świadczy o ówczesnym kulcie św. Dionizego.

9 października - św. Dionizego:

         Sławny w Areopagu sędzia Dionizy,
         Pewnie mu tego i sam Minos nie ubliży.
         Ścięty został, że kochał sprawiedliwość świętą,
         Przez dwa tysiąca kroków niósł głowę uciętą.

Jest jeden kościół pod wezwaniem Świętego w Koziczynku (Pł). W 1914 r. był również jeden kościół pod tym wezwaniem. Występuje na 13 wizerunkach. Przedstawiony jest na polichromii z XVIII wieku w Chwalęcinie (Wm). Patrz też rozdział 5.

DOMINIK

Wspomnienie 8 sierpnia.

Hiszpan ze znacznego rodu Guzmanów, XII wiek. Założyciel Zakonu Kaznodziejskiego Dominikanów. Podróżując po Europie jako kapłan zapoznał się z problemami Kościoła, a w szczególności z problemem herezji albigensów. Zebrane doświadczenia wskazały na konieczność zmiany stylu życia istniejących zakonów misyjnych. Należało wprowadzić intensywną ewangelizację wśród ludzi; w wyrzeczeniu, ubóstwie i ruchli-wości, naśladując Pana Jezusa. Zasady te stały się podstawą reguły ułożonej przez św. Dominika dla Zakonu Kaznodziejskiego. Jeszcze za jego życia powstało wiele klasztorów we Francji, Włoszech, Hiszpanii. Zmarł w Bolonii w 1221 r. Kanonizowany w 1234 roku.

Patron krawców.

Imię Dominik należało w średniowieczu do grupy imion często spotykanych, poświadczone od XIII wieku. Obecnie jest rzadsze, ale popularność jego wzrasta. Jest nadawane tak chłopcom jak i dziewczynkom.

Kult św. Dominika istniał w XVI w. Szerzą go zakony żebrzące. Kapituły dominikanów nakazywały obierać św. Dominika na patrona kościołów i kaplic oraz umieszczać w nich ołtarze i wizerunki Świętego.

W XVII wieku zwiększyła się też liczba świątyń pod Jego wezwaniem. Dominikanie obecnie posiadają 11 konwentów i 3 placówki. Są także cztery żeńskie rodziny dominikańskie:

-         Dominikanki,

-         Dominikanki klauzurowe,

-         Dominikanki misjonarki,

-         Dominikanki Matki Bożej Różańcowej.

Kult św. Dominika szerzyły od połowy XV w. bractwa różańcowe. W XVI w., we Lwowie po procesji różańcowej odmawiano antyfonę o św. Dominiku.

Istnieje 10 kościołów i kaplic pod wezwaniem św. Dominika w miejscowościach: Turobin (Lb), Nysa (Op), Krzynowłoga Mała (Pł). Szczecin, Warszawa Służew, Bierzwienna (Wł), Chodecz (Wł) a pod wspólnym wezwaniem są kościoły w Klimówce (Bi) – Świętej Trójcy i Św. Dominika oraz w Łabuniach (ZL) – Matki Bożej Szkaplerznej i Św. Dominika. Obchodzone są 2 odpusty dodatkowe.

W Katalogach Zabytków w Polsce zanotowano ok. 430 wizerunków Świętego. Bardzo często widzimy go na obrazach Matki Bożej z Katarzyną Sieneńską. Wybrane miejscowości przedstawiono w rozdziale 3.

Od imienia Dominik 14 miejscowości wywodzi swoją nazwę.

A oto przysłowia, jakie lud polski związał z dniem dorocznej pamiątki św. Dominika:

         Gdy ciepło na Dominika, ostra zima nas dotyka.

         Na świętego Dominika zboże z pola do gumn zmyka.

Kraków

Kościół dominikanów, pw Trójcy Przenajświętszej, bazylika, z XIII w., przebudowany w XIV i XV w., odbudowany po pożarze w XIX w., gotycki z odbudową neogotycką, murowany, trzynawowy z jedenastoma kaplicami. Znajduje się tu cudowny obraz Matki Bożej Śnieżnej.

W kaplicy św. Dominika. (zwanej Myszkowskich) w ołtarzu z 1919 r., wykonanym w Tyrolu z różno-barwnego marmuru, z rzeźbami i obrazami: znajduje się obraz św. Dominika z XVII w. (przywieziony z Rzymu w 1642 r. przez o. Jana Waxmana), w metalowej sukience z drugiej połowy XVII w. oraz obraz Świętego z XX w. Kaplicę tą tak opisuje Pruszcz:

„Siódma kaplica ks. Piotra Myszkowskiego, biskupa krakowskiego jałmużnika wielkiego, zmurowana z marmuru. Odprawują tu zakonnicy Msze św. za dusze zmarłych, także wigilie, kazania czasów pewnych. Z tej familii mają tu pogrzeby swoje. W tę kaplicę wniesiony jest obraz Dominika świętego „de Suriano”, (w tym Suryanie tego Świętego jest obraz, który Najświętsza Panna Maryja z nieba malowany przyniosła, i Braci tamtecznej darowała za wielki upominek, przed którym gorejącą lampę mieć kazała, sama w nią oliwy wprzód nalawszy, i onę zapaliła, której oliwy biorą chorzy na różne uleczenia) przed tym tam różne stają się cuda, i tu przy tym w Krakowie niemniejsze, których codzień doznawamy, przez przyczynę tego świętego Patryarchy, jako wota gęste dają znać:

- Naprzód cud uznał ojciec Alfons Chodowski, przeor a potym prowincjał, który przyjechawszy na wizytę do Konwentu tego tak był ciężko zapadł, że mu aż w wnętrznościach piekielny wszczął się ogień. Zdesperowany od wszystkich medyków, gdy się do cudownego uciekł obrazu św. Dominika, przecudownie zdrów został, wolnym będąc od ognia piekielnego, na którą pamiątkę za dobrodziejstwa doznane, oddał wotum, to jest lampę srebrną do tej kaplicy.

- W roku 1684 panna Regina Gniemczołka utrapioną będąc od czarta, kiedy za instrukcją OO Dominikanów dwie do roku poszcząc w poniedziałki do św. Dominika, dnia 10 sierpnia przy wszystkich ludziach z podziwieniem uwolniona została od czarta, chwaląc Boga w świętym Dominiku, oddała wotum.

- Roku 1684 dnia 11 lipca sławetna Marianna, mieszczka krakowska, ofiarowała syna, którego umarłego porodziła, przed ten obraz św. Dominika, przyniósłszy go, żywego oglądała i do Chrztu zaniosła, i dano mu imię Dominik. Na pamiątkę tego cudu jest ofiarowane wotum srebrne - figurę dziecięcia pod nogami św. Dominika.”

- W roku 1694 dnia 18 lipca sławetna Katarzyna Więckowicowa, dwa razy zarażona paraliżem, nie mogąc mówić ani się żegnać, przyszedłszy do kaplicy św. Dominika przemówiła i zdrowa została.

- Także jedna mieszczka udławiwszy się kością z ryby, ofiarowawszy się do ołtarza tego Świętego, zdrową została”.

W kaplicy Matki Bożej w ołtarzu z 1768 r. kolumnowym z czarnego marmuru, z posągami i obrazami, na zasuwie jest obraz Matki Boskiej Różańcowej ze świętymi Dominikiem i Katarzyną Sieneńską z 1886 r., kopia obrazu Sassoferrato z kościoła S. Sabina w Rzymie. W feretronie, w ramach zwieńczonych festonami kwiatowo owocowymi, znajduje się obraz św. Dominika, sygn. 1864 r. Skarbona drewniana z w. XIX z malo-widłami Matki Boskiej Różańcowej ze śś. Dominikiem i Katarzyną Sieneńską oraz czaszki.

W kaplicy św. Róży na polichromii z w. XVII, w żagielkach przedstawione są postacie śś. dominikańskich - postać św. Dominika; w niszach ścian kaplicy posąg św. Dominika zapewne 1 poł. w. XVII. W zakrystii: na polichromii z 1 poł. w. XVIII postać św. Dominika; w ołtarzyku połączonym z komodą z 2 poł. w. XIX, obraz św. Dominika, (sygn. przez brata Angelika Drewaczyńskiego 1878 r.)

Nadto w kościele znajdują się: Obraz Matki Bożej ze śś. Dominikiem i Katarzyną Sieneńską, sygn. M. Janicki, 1900 r.; Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem ze św. Dominikiem, późnogotycki z pocz. w. XVI, na desce, przemalowany i uzupełniony zapewne w XIX w.; Obraz Matki Boskiej ze śś. Dominikiem i Katarzyną Sieneńską, barokowy z w. XVII, z domalowanymi zapewne w XVIII wieku piętnastoma medalionami z przedstawieniami odnoszącymi się do tajemnic Różańca, całkowicie przemalowany; Obraz Matki Bożej ze śś. Dominikiem i Katarzyną Sieneńską, sygn. przez Izydora Jabłońskiego 1868 r.; Obraz Matki Bożej ze św. Dominikiem, sygn. przez brata Angelika Drewaczyńskiego 1894 r., odnowiony 1972, pochodzący z fasady furty klasztornej.

13 obrazów św. Dominika:

-         Św. Dominik z uczniami karmiony przez aniołów z 1620-50 mal. przez Tomasza Dolabellę, odnowiony w. XVIII oraz z końcem w. XIX, należący do cyklu obrazów sprawionych do refektarza;

-         ze św. Franciszkiem, barokowy z w. XVII;

-         Św. Dominik biczujący się, barokowy z 1 poł. w. XVII (wyk. w warsztacie Dolabelli);

-         Śś. Piotr i Paweł ukazujący się św. Dominikowi, barokowy z w. XVII/XVIII, gruntownie przemalowany z końcem XIX w.;

-         Kuszenie św. Dominika w. XVII/XVIII, przemalowany;

-         Św. Dominik z biskupem dominikańskim z w. XVII/XVIII;

-         Św. Dominik klęczący przed ołtarzem w. XVIII, na desce;

-         Św. Dominik z ukazującą się Matką Boską, późnobarokowy z końca w. XVIII;

-         Św. Dominik z koniem i książką, barokowy;

-         Św. Dominik ze św. Klarą, barokowy;

-         Św. Dominik modlący się do Matki Boskiej o zwycięstwo w bitwie pod Mureto, barokowy z ok. połowy XVIII w.;

-         Kazanie Św. Dominika, barokowy z końca w. XVII;

-         Św. Dominik sygn. z datą 1911 r.

W krużgankach polichromia gotycka z końca w. XV, uzupełniona zapewne w 1 poł. w. XVI z postaciami śś. Dominika i Klary, w krużganku ołtarzyk z ok. 1604 r., o schemacie tryptyku, na skrzydłach postacie śś. - postać św. Dominika. W tzw. dormitrarzu ołtarz kolumnowy z 1 ćw. w. XVIII, z obrazami, w zwieńczeniu obraz św. Dominik z Chrystusem.

W skarbcu: Obraz z w. XVIII św. Dominik depczący szatana i w narożnikach sceny z życia świętego objaśnione napisami; Płaskorzeźba Biczującego się św. Dominika, pocz. w. XVII (ze zwieńczenia ołtarza z kościoła św. Idziego, przeniesionego w 1924 r., obecnie z nowym zwieńczeniem w kapitularzu); Obraz św. Róża ze św. Dominikiem, barokowy z 2 poł. w. XVII, przemalowany; Obraz Drzewo genealogiczne św. Dominika i dominikanów, późnorenesansowy z 1608 r., naklejony na deskę; Dwa obrazy Gniewu Bożego: - ze św. Dominikiem modlącym się do Matki Boskiej, barokowy z w. XVII; - ze śś. Dominikiem i Franciszkiem, późnobarokowy z ok. poł. w. XVIII, rzekoma kopia obrazu mal. przez Tomasza Dolabellę z kościoła franciszkanów w Krakowie.

    Monstrancja późnobarokowa sprzed 1756 r., pochodząca z klasztoru dominikanów w Podkamieniu, dekorowana emalią malarską, bogato kameryzowana, z posążkami śś. Tomasza z Akwinu, Jacka i Dominika oraz figurką pelikana, w zwieńczeniu wieniec uważany za ślubny królowej Bony Sforzy, podstawa klasycystyczna z czasu po 1788 r. Relikwiarz św. Dominika, w stylu regencji z 2 ćw. w. XVIII, z posążkiem świętego pośrodku.

Dawny kult św. Dominika. W XVII w. Jego obraz zasłynął cudami. W XIX w obraz ten notowano jako cudowny.

Janów Lubelski (Lb)

W Janowie Lubelskim w kościele z XVII wieku znajduje się cykl 16 obrazów przedstawiających sceny z historii zakonu dominikańskiego i świętych dominikańskich. Obrazy pochodzą z XVII w.:

- Konfirmacja zakonu dominikańskiego przez papieża;

- Matka Boża protegująca Chrystusowi świętych Dominika i Franciszka;

- Ukazanie się Najświętszej Maryi Panny św. Dominikowi;

- Kazanie św. Dominika;

- Święty Dominik jako pogromca heretyków;

- Ocalenie panny ze studni przez św. Dominika;

- Wskrzeszenie synowca kardynalskiego przez św. Dominika;

- Matka Boża ze świętymi Cecylią i Katarzyną ukazujące się we śnie św. Dominikowi;

- Uniesienie przez aniołów do nieba duszy św. Dominika;

- Św. Dominik wyprawia do Polski św. Jacka;

- Przejście św. Jacka przez Wisłę koło Sandomierza;

- Wskrzeszenie zmarłego Żegoty przez św. Jacka;

- Uzdrowienie ślepych dzieci przez św. Jacka;

- Uzdrowienie paralityczki Judyty z rodu Prandotów z Kościelca przez św. Jacka;

- Matka Boża z Dzieciątkiem ukazująca się św. Jackowi.

Nysa (Op)

W kościele pod wezwaniem św. Dominika, dawnym dominikańskim, na polichromii z XVIII wieku w płycinach z obramieniem stiukowym przedstawione są sceny z życia św. Dominika:

- Ustanowienie reguły przez św. Dominika,

- Przedstawienie symbolizujące rozprzestrzenianie się zakonu z postaciami papieży dominikańskich,

- Uzdrowienie robotnika rannego przy budowie kościoła,

- Uzdrowienie młodzieńca,

- Uratowanie marynarzy z tonącego statku.

Ponadto, nad ołtarzem jest scena Adoracji św. Dominika. Ołtarz główny rokokowy w kształcie bogatej ramy podtrzymywanej przez anioły, w nim obraz św. Dominika, przy tabernakulum po bokach rzeźby świętych - rzeźba św. Dominika. W innym ołtarzu bocznym rokokowym z kolumnami, mała rzeźbiona grupa Matki Boskiej Różańcowej ze śś. Dominikiem i Katarzyną Sieneńską, z końca w. XVIII.  Na plebanii znajduje się obraz z w. XVIII Cud św. Dominika.

DOMINIK SAVIO

Wspomnienie 9 marca.

Włoch, XIX wiek, najmłodszy święty kanonizowany. Od dziecka cechowała go głęboka wiara. Przebywał od 12 roku życia w Turynie w Oratorium św. Jana Bosko. Założył Towarzystwo Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Zmarł w 15 roku życia. Kanonizowany w 1950 r.

Patron młodzieży, patron ministrantów.

Kościoły pod jego wezwaniem znajdują się w Ostródzie (Wm) oraz Morzyczynie (SK), kaplice w Gnieźnie, Łodzi, Sobinie (Wr).

Kult Świętego w Polsce szerzą księża salezjanie. Wizerunki jego znajdują się w ołtarzach bocznych w kościołach w Czerwińsku (Pł) oraz z XIX wieku w Twardogórze (Wr).

W Ełku obrano św. Dominika Savio za patrona fundacji, która ma nieść pomoc dzieciom biednym, chorym i starcom. W domu dziecka imienia Dominika Savio organizowane są „Savionalia”, poświęcone dzieciom z domów dziecka.

DONAT

Wspomnienie 22 października.

Irlandczyk, IX w., biskup w Fiesole we Włoszech. Był świetnym duchowym nauczycielem, również poetą. Rządził diecezją przez 40 lat.

Chroni przed piorunami, gradem, niebezpieczeństwem powodzi, patron piekarzy.

W pierwszych wiekach chrześcijaństwa w Polsce imię Donat było spotykane ale rzadko, poświadczone jest od XIV wieku. Dzisiaj niektóre osoby noszą to imię, również kobiety, a spotykane jest coraz rzadziej.

W Biernacicach (Wr), parafia Osina Wielka, kościół pw Matki Bożej Królowej Świata nosił pierwotnie wezwanie św. Donata. W Orawce (Kr) znajduje się figura z XVIII w., a w Czerńczycach (Wr) rzeźba z XVIII w.

Relikwie jego, według Pruszcza, znajdują się w kościele Świętego Wacława w Krakowie Mogile. W Czerwińsku (Pł), Mokobodach (Si) oraz w kościele misjonarzy na Stradomiu w Krakowie są jego relikwiarze z XVIII w. Skrzynka z relikwiami św. Donata jest na Jasnej Górze. W kościele w Nienaszowie (Rz) jest jego relikwiarz gotycki w kształcie monstrancji.

DOROTA

Wspomnienie 6 luty.

Męczennica rzymska, zapewne z czasów prześladowań Dioklecjana lub Maksymiana.

Patronka narzeczonych, młodych małżeństw, położnic, położnych, patronka botaników, ogrodników hodujących kwiaty, piwowarów, górników.

Imię Dorota było jednym z najpopularniejszych imion w średniowieczu, poświadczone od XIV wieku. W spisach szlachty z XVI wieku było w grupie najliczniejszych, po Annie, Katarzynie, Elżbiecie, Barbarze i Jadwidze. Należy też obecnie do bardzo licznych a popularność jego nadal rośnie.

Kult św. Doroty należy do starszych kultów w Polsce. Święto Doroty obchodzono uroczyście w diecezjach gnieźnieńskiej, poznańskiej, płockiej i krakowskiej. Kościoły pod wezwaniem św. Doroty wznoszono w XIII w., z tego czasu pochodzą jej najstarsze pamiątki: relikwiarz w kościele św. Andrzeja w Krakowie. Kult ożywił się w XV w. Z tego czasu pochodzą modlitwy liturgiczne z nią związane. Powstała też wówczas legenda poetycka „De santa Dorothea”. Przytoczmy pierwsze zwrotki:

Doroto, cna dziewko czysta,
Ciebie czci cyrkiew św(ięta)
boś ty panna wyborna
Bogiem (sławiena) zwolona.

Radujęcy (się) z chocim swym,
pomnożyż nam zde (h)rzesznym
k wiecznej radości.

Z tamtych czasów pochodzą też niewątpliwie widowiska ludowe tzw. „Chodzenie z Dorotką”. Spotyka się je zwłaszcza w okolicach podgórskich oraz na Śląsku. Obrzęd „z Dorotką” zachował się w Gdowie (Kr). Oto fragment pieśni śpiewanej w czasie „Dorotki”:

Idzie święta Dorota
Z pobożnego żywota;
Idzie przez królewski dwór,
Spotyka ją sam pan król.

Ja królową nie była
I królową nie chcę być.
Bo już mam jednego,
Jezusa maleńkiego.

Otwórzcie więznie, wrota;
Czy tam żyje Dorota?
Oj, żyje królu, żyje,
Choć nie je i nie pije.

Współcześnie ks Jan Twardowski pisze wierszyk „O świętej Dorocie”

Przysłowie ludowe natomiast mówi: Na dzień Doroty ma być śniegu pod płoty.

Pod patronatem św. Doroty jest 36 kościołów i kaplic, w tym pod wspólnym wezwaniem 9, obchodzony jest 1 odpust dodatkowy.

Przedstawiona jest na ok. 110 wizerunkach, często w towarzystwie św. Apolonii, Otylii, Małgorzaty. Pomiędzy Chorzeszowem i Wodzieradami (Wł) pokazują „stopkę św. Doroty”. Wybrane miejscowości przedstawiono w rozdziale 3.

Od imienia Dorota 7 miejscowości wywodzi swoją nazwę.

Grodziec (So)

Dawna wieś książęca, od XV w. własność norbertanek z Krakowa. Obecnie dzielnica Będzina położona u podnóża góry św. Doroty (383 m npm). Na górze św. Doroty było kiedyś, według podania, grodzisko i gontyna pogańska.

Parafia w Grodźcu erygowana była przed 1301 r. Na „Dorotce” był kościół ufundowany przez ksienię krakowskich norbertanek Dorotę Kątską. Obecny jest z 1931 roku.

Trwa tu kult św. Doroty. Na „Dorotkę” w lutym przychodzi tutaj wiele ludzi na odpust; są to głównie górnicy z Będzina, Czeladzi, Wojkowic, Łagiszy (So).

Wrocław

W XVI wieku w herbie Wrocławia były postaci św. Jana Chrzciciela i św. Doroty.

Kościół pw śś. Stanisława, Doroty i Wacława. Kościół pochodzi z XIV w. Nad portalem jest kamienna rzeźba św. Doroty z mieczem z XIV w. W ołtarzu głównym z ok. 1720 r. z rzeźbami, w polu środkowym znajduje się obraz z XVIII w. „Męczeństwo św. Doroty”.

Obraz św. Doroty był kiedyś bardzo czczony, uważany był za cudowny. Dzisiaj kult św. Doroty jest żywy i dość znaczny.

Kraków

Katedra. W ołtarzu Świętej Trójcy oprócz rzeźby ołtarzowej, znajduje się obraz św. Doroty z 1467 r. Nawiązując do legendy o niej, pokazane jest Dzieciątko Jezus podające jej w rajskim ogrodzie kwiaty.

Pruszcz podaje, że: „relikwie godne widzenia w tym kościele są (..) św. Doroty, panny i męczenniczki”.

Kościół pw św. Marka. Kościół z XIII i XV w., został przebudowany w XVII w. Dawny kult Michała Giedroycia.

W ołtarzu bocznym z XVIII w. antepedium z obrazem św. Doroty, malowanym na desce. W innym ołtarzu bocznym zestawianym z elementów z wieków XVIII - XIX i z posągami świętych, w dolnej kondygnacji znajduje się obraz Apoteoza św. Doroty, sygn. (Teodor Baltazar Stachowicz) 1849 r. W kościele jest tryptyk z 1520-40, przemalowany w 4 ćw. XVI w., na awersach skrzydeł postacie świętych, wśród których jest św. Dorota. Jest także obraz św. Doroty, z pocz. w. XVIII, zapewne pochodzący z ołtarza. Relikwiarz św. Doroty w kształcie sześciobocznej puszki, klasycystyczny z 1810 r.

O dawnym kulcie św. Doroty pisze P.H. Pruszcz: „Jest w tymże kościele głowa całozupełna św. Doroty, Panny i Męczenniczki, także i ołtarz przy którym do tej Panny, matrony w potrzebie o pomoc się uciekają i pociechy wszelkiej i ratunku doznają”.

Kult ten trwa do dziś. W każdą trzecią niedzielę miesiąca jest odprawiana Msza św., po której odbywa się błogosławieństwo relikwiami św. Doroty. Uroczystość ta jest szczególnie przeznaczona dla kobiet oczekujących dziecka.

DOROTA Z MĄTOWÓW

Wspomnienie 25 czerwca.

Wdowa, XIV w. Urodzona we wsi Mątowy Wielkie (Eb) na Żuławach Malborskich. Miała trudne życie osobiste: gwałtownego męża, w czasie epidemii utraciła siedmioro z dziewięciorga posiadanych dzieci. Owdowiawszy, oddała się pobożności i działalności charytatywnej. Przeniosła się do Kwidzynia, gdzie stała się rekluzą i została zamurowana w celi przylegającej do prezbiterium katedry. Tam zmarła wyczerpana pokutą. Kult zaaprobowany w 1976 r.

Jest patronką Ziemi Żuławskiej, opiekunką matek wielodzietnych i wdów.

Zmarła w Kwidzyniu (Eb) w dniu 25 czerwca 1394 r. przeżywszy lat 47. Dnia 28 czerwca odbył się jej uroczysty pogrzeb, przy udziale biskupa, całej kapituły i olbrzymiej liczby wiernych. Dnia 30 września tegoż roku przeniesiono ciało Doroty do krypty - kaplicy, gdzie nad jej relikwiami wystawiono ołtarz. Codziennie też odprawiano przy nim Msze św. Już we wrześniu 1395 roku wpłynęły do Rzymu prośby od biskupów Prus, od wielkiego mistrza krzyżackiego i wielu innych osób o kanonizację Doroty. Papież Bonifacy IX upoważnił dnia 18 marca 1404 roku biskupa Chełmna i Warmii oraz opata Oliwy do przeprowadzenia kanonicznego procesu Doroty. W roku 1410 król polski Władysław Jagiełło modlił się u grobu Doroty. Protestanci po opanowaniu katedry w Kwidzyniu w 1587 roku, wyrzucili relikwie świątobliwej Doroty z krypty, a jej grób zniszczyli.

W roku 1634 biskup chełmiński i pomezański Jan Lipski zatwierdził kult Doroty, ustanowił także jej święto. W XV w. obrazy jej znajdowały się w kościele cystersów w Gdańsku, w Mątowach Wielkich. W XVII w. odbywały się uroczyste nabożeństwa w Toruniu i Chełmnie. Wraz z bł. Jutą była patronką diecezji chełmińskiej i pomezańskiej. Wielkie zasługi w szerzeniu Jej kultu miało duchowieństwo z Fromborka. W XIX w. tu skupiły się starania o jej kanonizację.

Kult ożywił się po II wojnie światowej i trwa nadal. Dnia 9 stycznia 1976 r. Kongregacja do Spraw Świętych zatwierdziła kult, oddawany Dorocie od niepamiętnych czasów. Jak szeroki i żywiołowy to był kult niech świadczy uwaga, jaką spotykamy w Słowniku Geograficznym pod koniec XIX w., a więc w okresie najmniej kultowi sprzyjającym: „Do jej grobu, przy którym liczne działy się cuda, pielgrzymowali wierni z Kurlandii, Inflant, Polski, Czech, Śląska”.

Kościoły pod jej wezwaniem są w Gdańsku – Jasieniu, Elblągu, i w Dorotowie (Wm). Kościół pod wezwaniem św. Katarzyny w Gdańsku był ulubionym mejscem modlitwy Błogosławionej. W Mątowach Wielkich, w kościele pw śś. Piotra i Pawła Ap. oraz w Kwidzyniu, w kościele pw św. Elżbiety znajdują się Sanktuaria Bł. Doroty z Mątów. Franciszkanie w Kwidzyniu odnowili kaplicę - więzienie, gdzie Błogosławiona odbierała cześć. Jej obraz tam umieszczony przedstawia ją jako zakonnicę - rekluzę z różańcem w ręku i z pękiem strzał, symbolem powstrzymywanych za jej wstawiennictwem kar Bożych.

Notujemy 8 wizerunków bł. Doroty z Mątowów. Obrazy jej znajdują się w kaplicach biskupów chełmińskich i warmińskich, w Toruniu, Fromborku (Wm) – w bazylice jest obraz z XIX wieku i rzeźba z XVII w., Kaliszu i Kętrzynie (Wm). W Chełmnie, w bazylice pw Najświętszej Maryi Panny na zapleckach stall z XVIII wieku znajduje się malowana postać bł. Doroty z Mątowów.W XV wieku jej obraz znajdował się w bazylice Mariackiej.

Mątowy Wielkie (Eb)

Wieś na Żuławach, nad Wisłą. Wieś była wzmiankowana w XIV w.

Parafia została erygowana w 1383 roku. Kościół pw śś. Ap. Piotra i Pawła pochodzi z XIV w. W bocznym ołtarzu barokowym znajduje się obraz bł. Doroty. jest również feretron z jej wizerunkiem z 1750 r.

Błogosławiona Dorota pochodziła ze wsi Mątowy Wielkie. Po „wycięciu w pień” ludności tubylczej trzeba było pomyśleć o zaludnieniu i zagospodarowaniu ziem pruskich. Dlatego Krzyżacy z Europy Zachodniej sprowadzili kolonistów na dobrych warunkach. Wśród nich znalazł się także pewien Holender, imieniem Wilhelm. ten pojął za żonę miejscową niewiastę w Mątowach Wielkich pod Tczewem, gdzie się osiedlił. Wilhelm miał z Agatą dziewięcioro dzieci, siódmą z kolei była Dorota. Urodziła się 25 stycznia 1347 roku w Mątowach Wielkich. Tu została ochrzczona dnia 6 lutego tegoż roku. Dnia 6 lutego 1353 roku została dopuszczona do Pierwszej Spowiedzi św. Miała wówczas 6 lat. Pierwszą Komunię św. otrzymała w dziesiątym roku życia, dnia 8 kwietnia 1357 roku. W tym roku zmarł jej ojciec. W 1363 roku, idąc za wolą matki i starszego brata, Dorota wstępuje w związek małżeński. Mężem jej był Wojciech (Albert, Adalbert), płatnerz gdański. Dorota miała wówczas 16 lat. Mąż był od niej o 20 lat starszy. Po ślubie, który odbył się w Mątowach Wielkich, Dorota udała się z mężem do Gdańska, gdzie zamieszkała z nim przy ul. Długiej 64. Dała mężowi dziewięcioro dzieci, z których zaraza w roku 1374 i w 1382 r. zabrała jej siedmioro. Dwie córki - Agata i Gertruda (czy Elżbieta), ją przeżyły.

Obecnie przed uroczystością bł. Doroty odbywają się dni skupienia. Jest też wystawa jej poświęcona.

Kwidzyn (Eb)

Miasto położone nad Liwą, dopływem Nogatu. Stara pruska osada opanowana w XIII wieku przez Krzyżaków. Stolica biskupstwa pomezańskiego w XIII - XVI w.

Kościół, konkatedra pw św. Jana Ewangelisty wzniesiony w XIII w. był rekonstruowany w XIV w. W kaplicy - więzieniu jest obraz Bł. Doroty jako zakonnicy - rekluzy z różańcem w ręku i pękiem strzał, symbolem powstrzymywanych za jej wstawiennictwem kar Bożych.

Do Kwidzyna bł. Dorota przybyła w 1392r., w dwa lata po śmierci męża i zamieszkała u Katarzyny Mullner, tercjarki Zakonu Krzyżackiego, przełożonej nad gospodarstwem miejscowej Kapituły Zakonu.

Pisano niegdyś „W krypcie pod katedrą została zamurowana w ostatnich latach swojego życia słynna rekluza bł. Dorota z Mątowów”. Przez zakratowane okienko, wychodzące na miejsce Najświętszego Sakramentu codziennie przyjmowała Komunię św. i skromny posiłek.

Jeszcze w czasie jej życia i po śmierci miejsce to stało się celem licznych pielgrzymek. Tutaj w roku 1994 odbyły się centralne uroczystości „Roku Dorotańskiego” ogłoszonego w związku z 600 rocznicą śmierci bł. Doroty z Mątowów.

DYMITR 

Wspomnienie 26 październik.

Św., żył na przełomie III i IV stulecia. Wg tradycji pochodził z Salonik (Grecja), będących wówczas stolicą prowincji rzymskiej. Był legionistą, prawdopodobnie dowódcą jednostki wojskowej. Zginął śmiercią męczeńską za cesarza Maksymina. Kościół wschodni nazywa go „wielkim męczennikiem”, prawdopodobnie ze względu na okrutne okoliczności jego śmierci. W odniesieniu do Greków starożytnych używana jest forma Demetriusz. Formę Dymitr odnosi się do osób z czasów bizantyjskich i ruskich.

Obecnie w Polsce imię należy do dość częstych.

Pod wezwaniem św. Dymitra są kościoły filialne w miejscowościach: Bodaki (Rz), Leluchów (Ta), a w Szczawniku (Ta) pod wezwaniem św. Demetriusza (tożsamy z Dymitrem).

DZIESIĘĆ TYSIĘCY MĘCZENNIKÓW  patrz też ACHACY

Żołnierze chrześcijańscy z armii cesarza Hadriana stacjonujący w Armenii. Dowódcą ich był Achacjusz.

Według legendy zostali straceni na górze Ararat za odmowę wyrzeczenia się wiary chrześcijańskiej.

Święto ich obchodzono w Polsce średniowiecznej. W XV w. poświęcono im liturgiczne utwory poetyckie. Według Pruszcza relikwie ich były w Krakowie w kościołach św. Idziego i św. Katarzyny.

Kościoły pod ich wezwaniem są w miejscowościach: Turkowy (Kl), Niepołomice (Kr), Sadkowice (Ło) i w Trzebieszowie (Si).