Święci w Polsce i ich kult w świetle historii

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Jacek i Maria Łempiccy
~~~~~~~~~~~~~~~
Święci w Polsce i ich kult
w świetle historii

Rozdział 3
CHARAKTERYSTYKA MIEJSC I PRZEDMIOTÓW KULTU
UZUPEŁNIENIE ROZDZIAŁÓW 2 i 4 DLA WYBRANYCH ŚWIĘTYCH

Dla licznie i bardzo licznie występujących świętych wybrano miejscowości, kościoły (przeglądając Katalogi Zabytków Sztuki w Polsce), w których występuje co najmniej jedna cecha :

- wizerunek jest umieszczony w ołtarzu głównym;

- jest odrębny ołtarz lub kaplica poświęcona czci świętego;

- wizerunek jest (był) przybrany sukienkami;

- przy wizerunku są wota;

- w kościele jest więcej niż jeden wizerunek świętego;

- wizerunek jest szczególnie zabytkowy.

IDZI

Miejscowość	Diecezja	Kościół	Ołtarz / miejsce	Wezwanie	Wizerunek	Kult / Uwagi / Inne
1	2	3	4	5	6	7
Zrębrce	Cz	Kł par św. Idziego, w. 18	Oł. gł. 2 poł. w. 17, z kolumnowy	+	Obraz św. Idzi 1714, przeniesiony 1782 z niezachowanej kaplicy Św. Idziego;	Patrz rozdział 2.
Podlesie	Ki	Kł par św. Idziego, w. 18	Oł. gł. 4 ćw. w. 18, kolumnowy Feretron barokowy 1 poł. w. 18, w nim	+	Obraz św. Idziego 1 poł. w. 18; Obraz św. Idziego;	Wezwanie św. Idziego kościół ma od XIV wieku.
Tarczek	Ki	Kł par św. Idziego, w. 13, 17, 20	Tryptyk ok. 1540-50, na awersach skrzydeł sceny z życia śś.	+	Św. Idziego;	Monstrancja wieżyczkowa 1626, z figurkami: śś., m. i. św. Idziego. Pierwotny kościół powstał tu w 1067 r.
Zborówek	Ki	Kł par śś. Idziego i Mikołaja, w. 15, 20	W oł. gł. barokowym w. 18	+	Obraz św. Idziego, być może późnogotycki (z około 1500), przemal., na ramie późnogotycki nieodczytany napis;	Według tradycji pierwotny kościół był fund. przez Władysława Hermana w 1085 roku.
Brzeźnio	Kl	Kł par św. Idziego, w. 18	Oł. gł. po poł. w. 18	+	Obraz św. Idziego 2 poł. w. 18 w sukience 1817;
Chełstów Wielki	Kl	Kł fil. św. Idziego, w. 17, 20		+	Rzeźba św. Idzi, polichromowana, gotycka, ok. 1400;
Mikorzyn	Kl	Kł par św. Idziego, w. 20	Oł. gł. nowy z elem. w. 18, w nim	+	Rzeźba św. Idziego późnogotycka ok. 1500;	Patrz rozdział 2.
Giebułtów	Kr	Kł par św. Idziego, w. 16/17, 19		+	Obraz św. Idziego, sygn. 1 poł. w. 19;	Kościół ma wezwanie św. Idziego od 12 wieku.
Kraków	Kr	Kł św. Idziego, ul. Grodzka	Oł. gł. pocz. w. 17	+	Obraz św. Idziego, w. 17 (ostatnio konserwowany);	(ołtarz z rzeźbami śś. i obrazami, o schemacie tryptyku)
Inowłódz	Ło	Kł par św. Idziego, w. 15-16, 18, 19, 20		+	Obraz św. Idziego, karmiącego łanie, w. 16;	Patrz rozdział 2.
Wyszków	Łż	Kł par św. Idziego Opata, w. 18, 20		+		W. 12-13 wzniesienie kaplicy pw. św. Idziego rzekomo przez benedyktynów płockich w przyległej do Wyszkowa wsi Nagórze, zapewne od początku pełniącej funkcje parafialne. Wzmianka o kle w Wyszkowie 1347.
Głubczyce	Op	Kł par śś. Idziego i Bernarda, w. 18, 19, 20	Oł. gł. 1761, z rzeźbami, w polu środkowym w ramie	+	Obraz śś. Idziego i Bernarda, mal. 1761;	Figura kamienna, na rynku wzniesiona 1738 – cokół z kamienną balustradą i posągami śś. Sebastiana i Idziego.
Czerwonawieś	Po	Kł par św. Idziego, w. 13, 18, 20	Oł. gł. ok. 1778 z 3 wnękami między kolumnami,	+	w środkowej rzeźba św. Idziego zapewne z pocz. w. 17, o cechach ludowych;	Dawny kult św. Idziego. W 19 wieku notowano tu wizerunek Świętego uważany za cudowny.
Potkanów	Sa	Kł par św. Idziego, w. 14/15, 19, 20	W nowym ołtarzu głównym	+	Obraz św. Idziego, mal. 1886 w Warszawie;	Pierwotny kościół był erygowany w 12 w.
Choceń	Wł	Kł par św. Idziego, w. 20		+		Pierwotny kł sprzed 1326 pw św. Idziego.
Szadek	Wł	Kł św. Idziego, cmentarny, w. 19	Oł. gł. (zestawiany z elem., z poł. w. 17), w nim		Obraz św. Idziego mal. 1861, sygn.; Obraz św. Idziego w. 17;	Według tradycji kł cmentarny był wcześniej niż kł parafialny, istniał w. 14.

IGNACY LOYOLA

Miejscowość	Diec.	Kościół	Ołtarz / miejsce	Wezwanie	Wizerunek	Kult / Uwagi / Inne
1	2	3	4	5	6	7
Mstów	Cz	Kł NMP i św. Augustyna, w. 12-15, 17-19/20	Oł. b. 2 poł. w. 18, w polu środkowym		Obraz św. Ignacego Loyoli;
Mnichów	Ki	Kł par św. Stefana (Szczepana), w. 18	Oł. b. 3 ćw. w. 18, w nim		Obraz św. Ignacego Loyoli z herbem Łabędź, literami i datą 1771;
Kalisz	Kl	Kł NMP jezuitów, w. 16-17, 20	Oł. b. ok. poł. w. 18, w polu głównym		Obraz św. Ignacego Loyoli, w. 18;
Kraków	Kr	Kł śś. Piotra i Pawła, par Wszystkich Świętych oraz dawne kolegium jezuitów	W prezbiterium, w dużych płycinach płaskorzeźby W kaplicy św. Ignacego Loyoli, polichromia w. 17 Oł. po 1719, kolumnowy, w zwieńczeniu		Tondo z popiersiem św. Ignacego Loyoli; sceny z życia św. Ignacego Loyoli, w 4 medalionach; Obraz Świętego na tle krajobrazu ze scenami z jego życia oraz Trójcą Św. w otoczeniu aniołów w górnej części, barokowy z 2 poł. w. 17 (?);	(w niszach posągi, pod niszami tonda) Kielich barokowy z 1674, z trybowanymi popiersiami Chrystusa, MB Bolesnej i św. Barbary na koszyczku oraz śś. Ignacego Loyoli, Franciszka Borgiasza (?) i Magdaleny na stopie. Relikwiarz śś. Ignacego Loyoli, Alojzego Gonzagi, Franciszka Borgiasza i Franciszka Ksawerego, z w. 18/19.
Kraków	Kr	Kł św. Barbary i Dom Prowincjonalny Jezuitów	Polichromia 1765, na sklepieniu W oł. b. 1764-67		Apoteoza św. Ignacego Loyoli, po bokach stiukowe panoplia; w polach bocznych personifikacje 4 kontynentów; Obraz Wizja Świętego z w. 18;	W klasztorze obrazy (2 Ekstaza i Śmierć św. Ignacego Loyoli, z w. 17, na blasze; oraz: Świętego z w. 17, na desce; - Świętego z w. 18;
Krasnystaw	Lb	Kł par św. Franciszka Ksawerego i dawne kolegium jezuitów, w. 17-18, 19, 20	W fasadzie rzeźby śś. Polichromia ok. 1723, nad portalem do kaplicy niegdyś pw. św. Ignacego Loyoli		Rzeźba św. Ignacego Loyoli, drewniana obita blachą; iluzjonistyczne zwieńczenie z popiersiem św. Ignacego Loyoli; w kaplicy, na sklepieniu tondo z postacią Świętego;	(na szczytach hełmów wież, rekonstruowana po pożarze wieży w 1951 na wzór figury z pocz. w. 18) (pędzla mal. Adama Swacha)
Rawa Mazowiecka	Ło	Kł par NMP i d. klasztor jezuitów, w. 17, 18	Oł. b. 1 po. w. 18, w nim		Obraz św. Ignacego Loyoli w sukience w. 18;
Nysa	Op	Kł fil. NMP i dawne kolegium jezuitów, w. 17, 20	W fasadzie, we wnękach posągi śś., W kaplicy ołtarz z 1 poł. w. 19, powyżej na ścianie		Rzeźba św. Ignacego Loyoli; Obraz Świętego 2 poł. w. 18 w ozdobnej ramie rokokowej podtrzymywanej przez dwa anioły; Obraz św. Ignacego Loyoli w. 18;	(w dolnej kondygnacji)
Chojnice	Pe	Kł fil. NMP(pierwotnie śś. Kazimierza i Jana Franciszka Regis, oraz dawne kolegium jezuickie), w. 17-18, 20	Polichromia 1742, w nawie W kaplicy w oł. z 2 ćw. w. 18		Apoteoza św. Ignacego Loyoli, stojącego na kuli ziemskiej; Wizja Świętego; Wizja Świętego, po bokach trzej śś. męczennicy japońscy Obraz św. Ignacego Loyola, trzymający książkę wykonaną ze srebrnej blachy;	(kula podtrzymywana i otoczona przez personifikacje czterech kontynentów; - w emporze wsch. nawy, pośrodku) (pod obrazem plakietka wotywna srebrna 1 poł. w. 18, owalna, trybowana, z popiersiem Świętego.)
Gostyń	Po	Kł par bazylika NMP i św. Filipa Nereusza filipinów, w. 17-18, 20	W fasadzie nisze z rzeźbami ok. 1723-6 Oł. gł. 1723-6		Rzeźba św. Ignacego Loyoli, kamienna; Rzeźba św. Ignacego Loyoli;	(z rzeźbami śś.)
Poznań	Po	Kł par św. Stanisława i dawne kolegium jezuitów, w. 17-18, 20	Polichromia i sztukaterie barokowe W oł. b. 1735, św. Ignacego Loyoli		Popiersie św. Ignacego Loyoli (?); Apostolstwo i Nauka chrześcijańska (?) odnoszące się do św. Ignacego Loyoli; Postać św. Ignacego Loyoli; Cykl dot. św. Ignacego Loyoli: - Wizja w Storta, - Rycerz Chrystusowy i personifikacja Miłości, - Wyrzeczenie się stanu rycerskiego oraz Wizja przy pisaniu reguły zakonu; - Dysputa śś. Ignacego Loyoli i Franciszka Borgiasza o Niepokalanym Poczęciu Maryi, Obraz Św. Ignacy na zamku Loyola, po poł. w. 18;	(w transepcie złocone tonda z reliefowymi popiersiami śś., - na gurtach przęsła i w emporze nad wejściem) (może Szymona Czechowicza, restaurowany 1845, 1946)
Stara Wieś	Pr	Kł par NMP i d. klasztor paulinów, obecnie jezuitów, w. 17-18, 19, 20	W klasztorze		Rzeźba Świętego 1 poł. w. 19; Obrazy z w. 18/19: Adoracja Matki Boskiej przez śś. Ignacego Loyolę, Stanisława Kostkę i Alojzego Gonzagę; - Modlitwa Świętego ; - Śmierć Świętego. Rzeźbione popiersie św. Ignacego Loyoli;	(ostatnie dwa pochodzące z kolegium jezuitów w Krośnie) (rzeźbę wyk. ok. 1880 Adam Chmielowski - św. Brat Albert)
Chełmża	To	Kł Św. Trójcy, kolegiacki, w. 13-14, 15-17, 18-19, 20	W oł. b. 3 ćw. w. 18, z rzeźbami Oł. b. jw. z rzeźbami Feretron barokowy pocz. w. 18, w nim		Obraz św. Ignacego Loyoli; rzeźba Świętego; Obraz Świętego;	(w zwieńczeniu)
Czarże	To	Kł par NMP, w. 14, 17, 19, 20	W oł. gł. 1 poł. w. 19, z elementami w. 17		Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem ukazującym się w św. Ignacemu Loyoli, w tradycjach barokowych ok. poł. w. 19;	Sukienka z obrazu Matki Boskiej, trybowana pocz. w. 18. Plakietki wotywne 2 poł. w. 17 i z w. 18.
Grudziądz	To	Kł fil. św. Franciszka Ksawerego, w. 17-18, 20	Oł. b., z rzeźbami symb. 4 kontynenty		Obraz św. Ignacego Loyoli;	(o kształcie lekko wklęsłego obelisku) W 19 w. notowano tutaj szczególne nabożeństwo do Ignacego Loyoli.
Młyniec	Wł	Kł fil. św. Ignacego Loyoli, w. 16-17, 18	W oł. gł. po 1750, kolumnowym z bramkami, rzeźbami na zasuwie w obramieniu pola środkowego mensa sarkofagowa, płaskorzeźbiona Feretron w. 18-19, ludowy	+	Obraz św. Ignacego Loyoli, w sukience metalowej; Obraz Święty zwyciężający szatana; medalioniki ze scenami z życia Świętego, częściowo zamalowane; z medalionem ze św. Ignacym Loyolą; z rzeźbą św. Ignacego Loyoli; Obraz Chrystus ukazujący się Świętemu 2 poł. w. 18 lub pocz. w. 19; Rzeźba św. Ignacy Loyola na globie ziemskim, rokokowa 3 ćw. w. 18;	Zespół plakietek wotywnych należących do obrazu Świętego w oł. gł. w. 18-19 m. in.: 1. rokokowa 3 ćw. w. 18, z powtórzeniem kompozycji obrazu ołtarzowego i klęczącą szlachecką parą małżeńską; 2. trybowana 1792, analogiczna do poprzedniej, z klęczącą szlachecką rodziną fund.; 3. Z 2 poł. w. 18, ze Świętym pod krzyżem; 4. Ze Świętym, monogramem i diabłem w postaci smoka oraz klęczącą parą szlachecką u dołu, 2 poł. w. 18; 5. Ze Świętym godzącym w smoka; 6. ze Świętym, z 1822.
Święta Lipka	Wm	Kł, bazylika NMP, w. 17-18, 19, 20	Polichromia 1722-37 Oł. b. z rzeźbami w górnej części, 1702, w polu środkowym		Postać św. Ignacego; scena Chrystusa stojącego na kuli ziemskiej i obejmującego wielki krzyż, przy nim klęczy św. Ignacy oraz 4 kontynenty gdzie działają jezuici, Obraz Wizja św. Ignacego Loyoli,;	- W kaplicy Trzech Króli - Na sklepieniu przed ołtarzem - Wokół kopuły adorują założyciele zakonów, m. in. św. Ignacy Loyola. (święty wpatruje się w pojawiającą się wśród obłoków MBzD, które trzyma rozwinięty pergamin)
Brzeg	Wr	Kł par Św. Krzyża, pojezuicki, w. 18, 20	Polichromia 1739-45, scena Oł. gł. ok. 1745, z bramkami		Wzniesienia Krzyża przez śś. Ignacego i Ksawerego; rzeźby św. Ignacy Loyola i św. Franciszek Ksawery	(na pn. ścianie prezbiterium iluzjonistyczna architektura ołtarzowa)
Wrocław	Wr	Kł par Imienia PJ, jezuitów w. 17, 20	Polichromia 1704-1706 W oł. b. św. Ignacego Loyoli, 1704		Sceny: Cud św. Ignacego, Święty przedstawia papieżowi regułę zakonu, św. Ignacy pisze regułę, Obraz Świętego, olejny na płótnie, barok, 1744, sygn.; Dwie rzeźby Świętego: - marmurowa, barok, ok. 1726; - gipsowa z ok. 1733;	(oł. stiukowo marmurowy, z drewnianymi rzeźbami ewangelistów)

IZYDOR ORACZ

Miejscowość	Diec.	Kościół	Ołtarz / miejsce	Wezwanie	Wizerunek	Kult / Uwagi / Inne
1	2	3	4	5	6	7
Radziechowy	BŻ	Kł par św. Marcina, w. 14/15, 18, 19, 20	Kaplica św. Izydora, 1722 – w oł. z 1726		Obraz św. Izydora 1719, sygn.;	W 18 w. działało tu bractwo św. Izydora, dekret z 1720 r.
Cieszęcin	Cz	Kł z 18 w.	Oł. boczny 18 w.		Obraz Świętego z 18 w.	W 18 w. istniał tu kult św. Izydora, bractwo jego powstało dekretem z 1685 roku.
Kłobuck	Cz	Kł par śś. Marcina i Małgorzaty, w. 15/16, 18, 20				Patrz rozdział 2.
Leśniów	Cz	Kł NMP i klasztor paulinów, w. 18, 20	Oł. b. 1 ćw. w. 18, w zwieńczeniu		Obraz św. Izydora Oracza; Obraz MB Częstochowska oraz św. Izydor Oracz;	(obraz MB z napisem odnoszącym się do fund. Benedykta i Marianny Cichoniów z Czatachawy i datą 1856 na odwrocie)
Siemonia	Cz	Kł św. Izydora, w. 19		+		W parafii istniało bractwo i był obraz św. Izydora.
Winna Poświętna	Dr	Kł par św. Doroty, w. 17-18, 19, 20	Oł. b. 1754, w zwieńczeniu		Obraz św. Izydor Oracz, w. 19/20; Obraz Świętego, ludowy ok. poł. w. 19;
Graboszewo	Gn	Kł par św. Małgorzaty, w. 16, 18	W kaplicy w oł. ok. 1650 z rzeźbami, bramkami		Obraz św. Izydora 1 poł. w. 17, na którym herby z literami oraz sukienki barokowe;	Obszerna kaplica św. Izydora fund. Krzysztofa Marszewskiego ok. 1649, otwarta do nawy szeroką arkadą.
Wysocice	Ki	Kł par św. Mikołaja, w. 12/13			Obraz św. Izydora mal. ok. 1865-85;	Dawny, żywy do dziś kult św. Izydora. Obraz jego jest otoczony kultem.
Biała	KK	Kł par Wszystkich Świętych, w. 17-18, 19	Oł. b. 1 ćw. w. 18, w zwieńczeniu		Obraz św. Izydora 1 ćw. w. 18;	W 17 w. działało tu bractwo św. Izydora.
Cieszęcin	Kl	Kł par św. Walentego, w. 18	Oł. b. o charakterze późnobarokowym z		Obrazem św. Izydora, w. 18;	W 18 w. istniał tutaj kult św. Izydora.
Wielowieś	Kl	Kł par Wszystkich Świętych, w. 17, 20	W oł. b. 2 ćw. w. 18		Obraz św. Izydora;	Działało tu bractwo św. Izydora.
Jaroszowice	Kr	Kł par św. Izydora, w. 19	W oł. gł.	+	Obraz św. Izydora przeniesiony z dawnej kaplicy z w. 17;	Oł. późnobarokowy z kł par. w Wadowicach.
Lutomiersk	Łd	Kł św. Izydora, w. 18		+		W 18 w. działało tu bractwo Świętego, dekret z 1780 r., opiekowali się nim solarze (handlarze solą).
Bąków	Ło	Kaplica, w. 19, cmentarna	W ołtarzu		Obraz św. Izydora, w sukienkach barokowych z w. 17/18;
Barłożno	Pe	Kł par św. Marcina w. 14,				W 17 w. działało tu bractwo św. Izydora.
Świecie	Pe	Kł NMP i d. klasztor bernardynów, w. 17/18				W 17 w. działało tu bractwo św. Izydora.
Czerwińsk n/ Wisłą	Pł	Kł par bazylika NMP, w. 12-13, 14/15, 17-19, 20	W oł. b., zapewne pocz. w. 20		Obraz św. Izydora Oracza w. 18;	Lichtarze cynowe 1862 z rytymi napisami dot. wezwań bocznych ołtarzy m. n. św. Izydora.
Buk	Po	Kł Św. Krzyża, w. 18, 20	W oł. b. ok. 1760, z rzeźbami		Obraz św. Izydora;
Gołębin Stary	Po	Kł par NMP, w. 17, 19, 20	W oł. b. 1666, z rzeźbami		Obraz św. Izydora; mal. postać św. Izydora i klęczącymi fund., datą 1666 i napisem;	(w predelli)
Niepart	Po	Kł par śś. Piotra i Pawła, w. 20				Kł św. Izydora fund. rzekomo 1240, wzmiankowany w. 14-15, spalony 1904. Dawny, żywy do czasów obecnych kult św. Izydora. Działało bractwo jego imienia, dekret z 1654 r.
Poznań	Po	Kł Serca PJ i NMP, w. 13, 18, 20				Jest odpust bracki w uroczystość św. Izydora. Bractwo było w 1892 r.
Zaniemyśl	Po	Kł par św. Wawrzyńca, w. 17, 19, 20				Kult św. Izydora. W 17 w. działało tu bractwo jego imienia, dekret z 1662 r.
Haczów	Pr	Kł par NMP, w. 20	W oł. b. 2 poł. w. 18, z rzeźbami		Obraz św. Izydora;
Zwola	Si	Kł par św. Anny, w. 17, 18-19, 20	Oł. b. 4 ćw. w. 17, w tondzie zwieńczenia		Obraz św. Izydora Oracza w. 18; Obraz św. Izydora Oracza barokowy 4 ćw. w. 17 (przed 1687) w otoczeniu scen z życia świętego, przemalowany;	(u dołu herb oraz inicjały Stefana Wierzbowskiego bpa poznańskiego);
Świerczynki	To	Kł par śś. Jana Chrzciciela i Jana Ew., w. 13/14, 17, 19, 20	Oł. b. koniec w. 17, w naddatkach		Obraz św. Izydora, owalny, silnie przemalowany;	W 17-18 w. było tutaj bractwo św. Izydora.
Lewiczyn	Wa	Kł par śś. Wojciecha i Marcina, w. 17, 18, 19, 20	Feretron 4 ćw. w. 17, w nim		Obraz św. Izydora Oracza; Obraz Świętego;	(z datą 1668, napisem w języku łacińskim, sygn., restaurowany 1965-9)
Barczewko	Wm	Kł par śś. Wawrzyńca i Katarzyny, w. 16-17, 19			Obraz św. Izydora z w. 18 w rokokowej ramie;	Dawny kult św. Izydora. Kł był celem pielgrzymek związanych z tym kultem.
Barczewko	Wm	Kł par śś. Wawrzyńca i Katarzyny, w. 19, 20			Obraz św. Izydora z w. 18 w rokokowej ramie;	Dawny kult św. Izydora. Kł był celem pielgrzymek związanych z tym kultem.

KRAKÓW 2008
~~~~~~~~~~~~~~~